–Hoe houdbaar is de zorg in de toekomst?

Miljoenen mensen in ons land hebben te maken met de zorg. De CoViD 19 pandemie (Corona) heeft ons nog eens extra bepaald bij het belang van goede zorg. Ik kan mij niet herinneren dat er eerder een tijd was, waarin de zorg zo centraal stond in de samenleving. Ik hoorde een bestuurder zeggen ‘Het is een oorlogssituatie’. Ziekenhuizen raken opnieuw overbelast, waardoor operaties en andere vormen van niet urgente zorg worden afgeschaald. Veel mensen zijn de wanhoop nabij en lijden onder de situatie. Gelukkig leven we in een land waar de kwaliteit van de zorg prima is. Door omstandigheden maken we binnen ons gezin regelmatig gebruik van de zorg. Vergeleken met de situatie in andere landen waarmee de media ons in pandemietijd overspoelen, mogen we hier nog niet klagen. Een vraag die al een decennium boven de samenleving hangt is of de huidige kwaliteit van de zorg op termijn houdbaar is. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) publiceerde in september 2021 een gedegen wetenschappelijk rapport met een heldere visie op de houdbaarheid van de zorg: ‘Kiezen voor houdbare zorg. Mensen, middelen en maatschappelijk draagvlak’. De media hadden er naar mijn mening wel wat meer aandacht aan mogen besteden, zodat een breder publiek er kennis van had kunnen nemen. Illustratie: Omslag samenvatting rapport ‘Kiezen voor houdbare zorg’ van de WRR.

Houdbaarheid

Het begrip ‘houdbaarheid’ staat in deze context voor bewaarbaarheid, conserveerbaarheid en geldigheid (Encyclo.nl). Conclusie uit het nieuwsbericht van de WRR is dat de Nederlandse zorg over het algemeen goed presteert, maar er ook knelpunten zijn in delen van de zorg. Om de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg te kunnen behouden, moet die in financieel, personeel en maatschappelijk opzicht houdbaar blijven. Die houdbaarheid staat echter steeds meer onder druk door maatschappelijke ontwikkelingen als vergrijzing, de opkomst van nieuwe zorgtechnologie en de toename van het aantal chronisch zieken. Er zijn dus grenzen aan die houdbaarheid. Belangrijke conclusie vond ik: ‘De groei van de zorg(vraag) is op termijn onhoudbaar. We gebruiken met zijn allen steeds meer en steeds duurdere zorg, waardoor de grenzen van de financiële, personele en de maatschappelijke houdbaarheid in zicht komen’(citaat pg. 9 samenvatting). De conclusies sluiten aan bij die welke al jaren staan vermeld in de Volksgezondheid Toekomst Verkenningen (VTV). Ik heb daarover regelmatig gepubliceerd op deze website. Als je huidige trends en cijfers in de zorg extrapoleert, lijdt het geen twijfel dat zorgconsumenten de komende decennia te maken krijgen met grote veranderingen. Naast factoren als vergrijzing, personeelstekorten, de snel toenemende zorgkosten zullen er in veel zorgsectoren andere prioriteiten moeten worden gesteld. Dat zal niet meevallen. Om als zorgvrager en zorgaanbieder niet te worden overrompeld, is het goed de informatie van de WRR goed te lezen. Het informatieve filmpje op de website van de WRR geeft in 3 minuten een beeld van de grote lijnen https://www.rovid.nl/az/wrr/2021/az-wrr-20210913-id20yfyep-web-hd.mp4

Onvoorziene ontwikkelingen 

Als de coronapandemie iets heeft duidelijk gemaakt is het dat onvoorziene ontwikkelingen van de ene dag op de andere kunnen leiden tot paniek en bestuurlijke chaos op alle niveaus.  Na de financiële crisis van 2008 is er nu de volksgezondheidscrisis van 2019. Door allerlei factoren zullen we daarmee moeten leren leven en beseffen dat niet alles in het leven maakbaar is. Als babyboomer zal het mijn tijd wel duren, maar ik heb (klein)kinderen die de omslag zullen meemaken. Ik verwacht zelf naast andere prioriteiten in de zorg, hogere eigen bijdragen en sluit vermogenstoetsen daarbij niet uit. Een zin op pagina 15 van de samenvatting zette mij aan het denken, namelijk dat in de toekomst ‘de uitgaven aan de zorg de uitgaven aan andere beleidsdoelen verdringen’ (citaat). Lang voordat de grenzen van de betaalbaarheid in zicht komen kunnen er al grote nadelige effecten optreden voor de kwaliteit en de toegankelijkheid van de zorg, maar ook voor andere publieke uitgaven of zelfs voor de algehele (brede) welvaart. Uit die conclusie ‘spreekt’ een grote dosis onzekerheid. Andere verplichtingen en uitgaven van de overheden, gaan dus gevolgen hebben voor de kwaliteit van de zorg. Op persoonlijke titel neem ik de vrijheid om een aantal van die onzekerheden te benoemen: de bijdragen aan de NAVO moeten miljarden euro’s omhoog conform gedane toezeggingen. Veel deskundigen kunnen slechts gissen naar de financiële gevolgen van de klimaatproblematiek zoals de energietransitie, de afkoop van boerenbedrijven etc. Migratie vormt een groot probleem en kost miljarden euro’s. Onzekerheid is er over de toegenomen inflatie en de mogelijke gevolgen van stijgende rentes voor landen met hoge staatsschulden. In deze moeilijke periode met explosies van geweld en toenemend drugsgebruik, is ook het besef gegroeid dat er niet meer mag worden bezuinigd op veiligheid en rechtshandhaving. En dan zijn er nog de onvoorziene gebeurtenissen zoals natuur- en milieurampen die in 2021 mondiaal hebben huis gehouden. In het rijke Westen kunnen we terug kijken op ruim 75 jaren vrede en wederopbouw en die hebben ons veel voorspoed gebracht. Het WRR-rapport ‘Kiezen voor houdbare zorg’ is visionair. Het woord ‘kiezen’ impliceert echter ook dat er actief keuzes moeten worden gemaakt. Dat er in de toekomst veel zal worden gevraagd van de flexibiliteit van de burgers, bedrijven, organisaties en politiek heeft het WRR-rapport mij wel duidelijk gemaakt. https://www.wrr.nl/adviesprojecten/houdbare-zorg