Een aantal recente ontwikkelingen binnen de GGZ bepaalt mij bij dit onderwerp. De politie maakte op 25 augustus 2023 bekend dat zij stopt met gebruik van algoritmes, die voorspellen wie gewelddadig wordt. Er zijn twijfels of het zogeheten Risicotaxatie Instrument Geweld nut heeft. Het algoritmesysteem dat sinds 2014 in gebruik is, keek onder andere naar iemands geslacht, leeftijd en strafblad om te beoordelen wie mogelijk gewelddadig zou kunnen worden. Degenen die uit het programma naar voren kwamen, kregen te horen dat ze een ‘veiligheidsrisicosubject’ waren. Ze zouden vaker gecontroleerd worden en waren verplicht om daaraan mee te werken. Slechts 5 dagen later maakte het Nederlands Juristenblad bekend dat een gelegenheidscoalitie ‘Vertrouwen in de GGZ’ op 5 september 2023, tijdens een publieksbijeenkomst in Amsterdam, het voornemen van een rechtszaak tegen de NZa wil lanceren (1). Het is opmerkelijk en tegenstrijdig, dat de ene overheidsorganisatie stopt met een systeem van persoonsregistratie en een andere overheidsorganisatie dezelfde week aangeeft zo’n ingrijpend systeem juist te willen introduceren. De reden voor de beoogde rechtszaak van de groep psychiaters, psychologen en cliënten in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) is nieuwe regelgeving van de NZa. Psychiaters beschuldigen de toezichthouder van ‘ongerichte surveillance’ van patiënten. In de nieuwe regelgeving worden psychiaters en psychologen verplicht om zeer indringende privacygevoelige vragenlijsten over de mentale en sociale problemen van hun cliënten, op persoonsniveau aan de NZa te leveren. Bij weigering dreigt een boete. De NZa eist deze informatie op voor haar ‘zorgprestatiemodel’‘ via zogenaamde Honos+lijsten, waarbij de resultaten van alle vragenlijsten worden verwerkt onder andere via algoritmes. Door de scores van verschillende behandelingen en patiënten onderling te vergelijken, wil de NZa voorspellen welke problematiek en welke behandelingen meer tijd kosten dan anderen. Daardoor zou de hulpverlening kunnen worden verbeterd en de wachtlijsten in de GGZ korter worden. Het vakblad Medisch Contact publiceerde al op 14 februari 2023 over dit beladen onderwerp. Laat het duidelijk zijn dat het hier om zeer gevoelige informatie gaat van 800.000 veelal kwetsbare cliënten (2). Eerder schreef ik op deze website over het spanningsveld dat kan optreden tussen privacybescherming en handhaving bij de toepassing van dwangwetgeving in de zorg dan wel toepassing van regels.
Foto parlementsgebouwen Jaap Spaans. Diverse parlementaire enquêtes hebben het afgelopen decennium uitgewezen, dat de overheid geen gemakkelijke taak heeft bij het hanteren van het spanningsveld tussen handhaving/regelgeving en privacybescherming.
Van Gogh
Ik werd deze zomer ook bij het onderwerp GGZ bepaald, omdat 2023 in Drenthe Van Gogh jaar is en september Van Gogh maand. Op 11 september 1883 stapte Van Gogh in Hoogeveen uit de trein en legde in deze provincie landelijke taferelen vast. De link met GGZ-diagnostiek is dat wetenschappers, 140 jaar na dato de bij Van Gogh vastgestelde GGZ-diagnose opnieuw hebben beoordeeld. Zie daarvoor de publicatie op deze site waaronder ook de bronnen zijn opgenomen. Zie recente publicatie daarover: –2023: VAN GOGH JAAR IN HOOGEVEEN | Jaap Spaans
Diagnostiek in beweging
Dat de GGZ volop in beweging is lijdt geen twijfel. De signalen uit de samenleving tonen dat aan. Deze ontwikkeling is inherent aan de sterk toegenomen onrust, spanning en mentale druk in de samenleving met als gevolg een groeiende vraag naar jeugdzorg en GGZ-expertise. Komende jaren hoop ik DV naast de regelmatige publicaties over maatschappelijke onderwerpen, ook artikelen te plaatsen over GGZ-diagnoses die in het verleden tijdgebonden waren en nu door deskundigen als controversieel worden beschouwd. Daaraan gerelateerde onderwerpen zijn nu ook de snelle digitalisering van de samenleving, het gebruik van algoritmes in de zorg, de genetische revolutie die een ander licht werpt op de GGZ-diagnostiek, betrouwbaarheid van verklaringen en herinneringen etc. Binnen die context besteed ik ook aandacht aan de affaire Buikhuisen. Deze hoogleraar criminologie werd gehoond vanwege zijn visie op de biologische oorzaken van psychische stoornissen en daarvoor zelfs ontslagen. Hij week gedesillusioneerd uit naar het buitenland. Decennia later volgde eerherstel. Ik ben geen professional. Gezien mijn achtergrond bij de politie en een departementale inspectiedienst, deed ik op basis van bronnenonderzoek en praktijkervaring kennis op en schreef ik diverse publicaties en boeken over het onderwerp. Ik zal daaruit in toekomstige publicaties citeren en parafraseren, maar kan helaas vanwege copyright van foto’s de publicaties niet integraal op deze website plaatsen. Zie ook mijn bijdrage aan de Justitiekrant van 1999 HANDHAVING Mijn Bijdrage JUSTITIEKRANT 1999
Bronnen
- Hart van Nederland 25/8/2023 ‘Politie stopt met algoritme dat voorspelt wie gewelddadig wordt’. Tevens het Nederlands Juristenblad van 31 augustus 2023 ‘Rechtszaak tegen NZa over databank profielen GGZ-cliënten’.
- NOS Nieuws 25/8/2023: ‘Psychiaters beschuldigen toezichthouder van ‘ongerichte surveillance’ van patiënten’.
Politie stopt met algoritme dat voorspelt wie gewelddadig wordt | Hart van Nederland
Psychiaters beschuldigen toezichthouder van ‘ongerichte surveillance’ van patiënten (nos.nl)
Oproep aan zorgautoriteit: verzamel geen gegevens uit ggz | Geld | Telegraaf.nl
njb.nl/nieuws/rechtszaak-tegen-nza-over-databank-profielen-ggz-cliënten/
Een greep uit publicaties van mij over deze onderwerpen:
–In de hersenscan voor een sollicitatie. De Oogst, oktober 2007. –Een kijkje in het hoofd van de delinquent. De Oogst, december 2006. –Woede en zelfbeheersing. De Oogst, april 2004. –Is ons brein voorspelbaar? Het Zoeklicht, 90e jaargang nr. 17. Zie voor meer publicaties ook de pagina Boeken en Publicaties op deze website. .