–ODE AAN DIENEKE

Op 8 februari 2024 overleed mij lieve vrouw Dieneke in een verzorgingshuis aan complicaties van de spierziekte Myotone Dystrofie. De laatste jaren van haar leven waren moeilijk. Niet omdat de zorg slecht was, maar het voortdurend inleveren van levenskwaliteit, de vele valpartijen die leidden tot complicaties als toenemende spierzwakte en daardoor de groeiende afhankelijkheid als gevolg van haar aandoening, vond zij als zelfstandige vrouw moeilijk. In deze ODE AAN DIENEKE geef ik door middel van foto’s, schilderijen en houtskooltekeningen die zij zelf maakte thuis en later tijdens de dagbesteding in het verzorgingshuis alsmede korte beschrijvingen een impressie van haar leven. In de komende tijd zullen DV tekst en foto’s/illustraties worden uitgebreid. Om een indruk te krijgen hoe het leven is met de spierziekte Myotone Dystrofie (MD) verwijs ik naar een project dat wij op persoonlijke titel zijn begonnen in het voorjaar van 2023. Het boekje kan hier gratis worden gedownload Danny-boekje-website.pdf (jaapspaans.nl)

VAN ZELFSTANDIG WONEN NAAR EEN ZORGINSTELLING

Medio 2022 moest Dieneke worden opgenomen in een verzorgingshuis. Door afnemende mobiliteit en toenemende valgevoeligheid was de situatie thuis complex geworden. Aan de opname waren lange en emotionele gesprekken voorafgegaan. Ze kreeg een prachtig appartement waarvan ik meende dat zij daar haar plekje zou kunnen vinden. Bij de afweging om te worden opgenomen in een WLZ-instelling (Wet Langdurige Zorg) speelde mee dat behandelend medisch specialisten aangaven dat zich in toenemende mate in de samenleving problemen voordeden als mensen met spoed moesten worden opgenomen, bijvoorbeeld door complicaties bij een val of chronische ziekte en in de directe omgeving geen plaats was. Gelet op de aanwezige en ook te verwachten complicaties bij MD, zou het beter zijn nu te kiezen voor een WLZ-instelling. Toen er een plaats beschikbaar kwam in verzorgingshuis Bilderdijk bespraken we dat uitvoerig en raakte het proces in een stroomversnelling. Daarbij speelde ook een rol dat ik als mantelzorger zelf een medische kwetsbaarheid heb in de vorm van een chronische hartritmestoornis . Bij een eventueel overlijden van mij zou er ook een einde komen aan de mantelzorg voor Dieneke en mentorschap en bewind van zoon Daan (Danny). Hij heeft dezelfde aandoening en zit in een progressieve ziektefase.  De intake en de indicatieverlening verliepen soepel en we maakten een nieuwe start. Dagelijks bezocht ik Dieneke, ging met haar naar de Hoofdstraat om koffie te drinken. Het leek allemaal goed te gaan. De sfeer in de zorginstelling was goed en ook de faciliteiten. Ze ging naar de dagbesteding waar ze mooie schilderijen maakte. Toch was er ook enige zorg. Ik merkte dat ze het moeilijk vond als ik vertrok. en ze gaf aan de avonden samen te missen. Ze vond het ook moeilijk als ze door zorgpersoneel werd gewezen op problemen bij de inname van medicatie. Ze werd echter ook gewaardeerd door het personeel. Er was dan ook optimisme. Een longontsteking medio 2023 en complicaties leidden tot een kritieke situatie. Daarbij is ze goed begeleid door de Specialist Ouderen Geneeskunde (SOG) van het verzorgingshuis, zeg maar de vervanger van de huisarts, en het personeel. Foto’s: Festiviteiten in Bilderdijk (Foto personeel) Schilderij Uilen gemaakt op dagbesteding (Foto Jaap Spaans).

DIENEKE HIELD VAN DE ZON

In betere tijden gingen we als gezin en later samen en met de jongste zoon naar bungalows van Landal in Garderen. Dan was Dieneke in haar element. Ze kon genieten van de zon en buurtende eekhoorns zittend in een stoel op het terras. In die tijd konden we nog korte wandelingen maken in de omgeving van het park. Favoriete plek was een wildvoederplaats en iets verder weg Aardmansberg bij de Kroondomeinen (helaas gesloten voor publiek tegenwoordig), waar we met de auto heen gingen. Daar genoten we van de prachtige en rustgevende natuur. en de bulsende herten. We gingen uit eten in het parkrestaurant en daarna biljarten. Dieneke keek toe en genoot ervan. Daan en ik gingen dan zwemmen en dagelijks maakte ik een lange wandeling als zij rustten in de bungalow of televisie keken. Een bezoekje aan Ermelo waar voor Dieneke en mij zulke dierbare herinneringen liggen was een standaarduitje. Maar ook daar werd het fysiek inleveren vanwege de spierziekte zichtbaar. We bleven tijdens die vakanties meer  en meer binnen en moesten een aantal malen om medische redenen voortijdig terug naar Hoogeveen. Toen ongeveer tien jaren geleden zowel Dieneke als Daan aan de nachtbeademing moest nam het aantal uitjes en reisjes verder af. Door de gezinssituatie werd Hoogeveen meer en meer ‘onze wereld’. Dat werd versterkt door Corona 3 jaar geleden en werd het wereldje nog kleiner. Dieneke was toen al gebonden aan de rollator en kreeg thuiszorg. Foto’s familiearchief. Met het gezin bezochten we Aardmansberg bij de Kroondomeinen en Dieneke in de sneeuw net begonnen op ‘s-Heerenloo in Ermelo.

DIENEKE EN HAAR JEUGD

Dieneke groeide op in een gelovig christelijk gezin. Dat speelde al een grote rol in onze eerste ontmoetingen. Ik was zelf in een levensfase waarin ik weinig had met geloof, ondanks het feit dat mijn ouders belijdend Nederlands Hervormd waren. Dieneke getuigde van haar geloof en ik was daar ontvankelijk voor. Geloof heeft na die periode een belangrijke rol gespeeld in ons beider leven.  Er kwamen echter ook aanvechtingen en terugslagen. Een spierziekte als MD kan je geloof zwaar op de proef stellen vanwege de lange slopende duur en de progressie die leidt tot voortdurend inleveren van levenskwaliteit. MD wordt wel gediagnosticeerd als een spierziekte maar het is in feite een neuromusculaire ziekte en tevens een multisysteemziekte. Veel lichaamsfuncties berusten op spierkracht zoals de spijsvertering, ademhaling, hart, motorische functies etc. Aspecten die grote impact hebben op de kwaliteit van leven, de levensverwachting , de langdurige zorgvraag en de psychosociale situatie in een gezin. Als de moeder de ziekte overdraagt kan er ook sprake zijn van een verstandelijke beperking. MD berust op een gendefect op chromosoom 19. Je krijgt het als mens mee en is niet het gevolg van excessen in leefstijl. Helaas is daar niet altijd begrip voor in de omgeving. Voor de achtergronden verwijs ik naar het boekje Danny dat gratis kan worden gedownload op de Home pagina en de film Over MD op dezelfde site. Als gezin hebben we in het voorjaar van 2023 een project gestart om bekendheid te geven aan deze slopende ziekte en daarvoor het boekje Danny verspreid onder doelgroepen in de zorg, het pastoraat en de politiek.  Dieneke vond dat het een opdracht was om dit te doen en ik ben blij dat we het konden doen. Dieneke slaagde er naar mate ze ouder werd in haar emoties vast te leggen in gedichten, (houtskooltekeningen) en schilderijen. Tijdens de uitvaart was de kist omlijst door schilderijen die ze had gemaakt op de dagbesteding in het verzorgingshuis en een houtskool tekening werd getoond tijdens de dankdienst De ondersteuning, betrokkenheid, reacties op de dankdienst en de vele kaarten geven de warme gevoelens weer die velen voor Dieneke hadden. Foto’s kist omlijst met schilderijen en condoleancekaarten: Familie archief. Schilderij ‘vrouw met hartje’ Dieneke.

 

 

Foto links gemaakt door Marc Niemeijer de begeleider van Daan. Daan ‘Danny’ die ook de spierziekte MD heeft neemt afscheid van zijn moeder. Aandoenlijk om dat te zien.

 

Bekijk ook het filmpje over MD1 Door MD – YouTube

–Preventie, het Integraal Zorgakkoord en Gedragsverandering

Inleidende aanvulling op dit bericht:

Op de dag dat deze webpublicatie is gepubliceerd vond ook de publicatie/presentatie van een belangrijk rapport plaats Gematigde Groei van de Staatscommissie Demografie. Volgens de staatscommissie is gematigde groei het beste voor behoud brede welvaart.  Dat zal ook grote gevolgen hebben voor bijvoorbeeld de zorgsector en het beleid dat wordt aangekondigd in de aangehaalde akkoorden. De commissie concludeert dat het vormgeven van een gematigde bevolkingsgroei in 2050 essentieel is voor de brede welvaart in ons land. Om voor iedereen in Nederland wonen, ZORG en onderwijs toegankelijk te houden en leefbaarheid te bevorderen, is een kwalitatief hoogwaardige economie nodig. In samenhang daarmee zijn politieke keuzes nodig over de gewenste omvang en vormen van migratie (citaat). zie informatie op de website www.staatscommissie2050.nl  Dat het onderwerp preventie in de belangstelling staat is evident. Een dag later op 17 januari 2024 maakte het RIVM bekend dat een evaluatie had uitgewezen dat het Nationaal Preventieakkoord op roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik onvoldoende werkt zie Impact Nationaal Preventieakkoord op roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik nog onvoldoende | RIVM

Twee beleidsakkoorden van de Rijksoverheid zullen de komende jaren grote invloed hebben op de kwaliteit van de zorg, namelijk het Nationaal Preventieakkoord en het Integraal  Zorgakkoord (IZA). Het Preventieakkoord werd november 2018, dus voor de Coronacrisis gepubliceerd. Het richt zich op het terugdringen van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. Ter uitvoering van het akkoord stuurde staatssecretaris van Ooijen op 24 maart 2022 de Preventiebrief voor een te houden Leefstijldebat naar de Tweede Kamer. Gezondheid en zorg zijn voor veel Nederlanders bepalende factoren voor hun levensvreugde, daarom zijn de akkoorden zo belangrijk. Het lukt velen maar niet om gezond te leven. De Coronapandemie heeft ons extra met de neus op de feiten gedrukt. ‘Van de mensen die ernstig ziek worden van het virus heeft een significante meerderheid een slecht gezondheid’ (citaat). Van Ooijen schetst de problematiek in de zes pagina’s tellende Preventiebrief en voegt eraan toe: ‘Ik zal me volop inzetten voor een gezond, fit en veerkrachtig Nederland. Dat is de opgave waar we als samenleving voor staan. Een opgave die moet uitmonden in een veerkrachtige jeugd, een gezonde beroepsbevolking en vitale ouderen, en in minder gezondheidsachterstanden. Dat vraagt om een sterk en kabinetsbreed preventiebeleid en een brede aanpak, met stimulering van een gezonde leefstijl (citaat) pdf (overheid.nl). Dat is nogal wat. Wie als bewuste consument regelmatig een supermarkt bezoekt en de lange stellingen ongezonde producten ziet, zal moeten constateren dat we als samenleving voor een immense uitdaging staan. Er is werk aan de winkel. Ik kan mij vinden in de koers van het overheidsbeleid. Dat neemt niet weg dat ik op basis van ervaring als opsporings- en voorlichtingsambtenaar alsmede van onderzoek weet, dat een gedragswijziging van grote groepen mensen een uiterst moeizaam proces is. Als uitvloeisel van het aangekondigde beleid, zal nog dit jaar het aantal verkooppunten voor tabakswaren drastisch worden teruggedrongen. Supermarktondernemers klagen nu al dat een deel van de rookverslaafden zal uitwijken naar het buitenland voor hun rookwaren en vrezen omzetverlies (?).

HET INTEGRAAL ZORGAKKOORD (IZA)

Op 16 september 2022 maakte de Rijksoverheid bekend dat er een akkoord was gesloten met een groot aantal partijen in de zorgsector. Volgens het nieuwsbericht was het voor het eerst dat zoveel partijen over de hele breedte van de zorg, samen afspraken maken over de koers voor de komende jaren. Met het IZA is een belangrijke stap gezet om de grote uitdagingen waar de zorg voor staat het  hoofd te bieden. In het IZA wordt onder meer afgesproken dat partijen intensiever met elkaar moeten samenwerken, de eerstelijnszorg versterkt moet worden en er meer wordt ingezet op preventie. Er is dus een overlap tussen de aangehaalde akkoorden. Ook moet het voor zorgverleners aantrekkelijk zijn en blijven om in de zorg te werken. Uiteraard spelen economische argumenten ook een rol, want bij ongewijzigd beleid dreigen de zorgkosten op termijn uit de hand te lopen. In een stagnerende economie met opdrogende aardgasbaten, verduurzaming/transitie en een vergrijzende bevolking in combinatie met een snel groeiende behoefte aan geld bij een aantal kerndepartementen zoals Defensie, Onderwijs, en Volkshuisvesting zijn de uitdagingen immens. Dit jaar moet al meer duidelijkheid verschaffen over de contouren van een beleidsimplementatie rond het Preventieakkoord en het IZA. Het nog te vormen kabinet staat voor een loodzware en weinig benijdenswaardige opdracht.

HOE BEPERK JE SCHERMTIJD?

Door goede en gerichte communicatie kunnen gedragsveranderingen worden verwezenlijkt. Vooral in het verkeer zijn daar goede voorbeelden van zoals de voorlichtings- en beïnvloedingscampagne ‘Bob jij of Bob ik’ over de risico’s van alcoholgebruik in het verkeer. In combinatie met wetgeving kan dat goede resultaten opleveren. In andere situaties is dat veel complexer en ik geef daar enige recente voorbeelden van. Op 6 januari 2024 meldde het RTL Nieuws dat steeds meer jonge kinderen oogproblemen ontwikkelen. Jeugdartsen en orthoptisten slaan alarm vanwege de ernst en omvang van de klachten, waardoor het ook steeds langer duurt voordat ze in het ziekenhuis aan de beurt  zijn. Een tienjarig meisje is een van degenen die oogproblemen heeft. Onderzoek naar aanleiding van klachten als hoofdpijn, wees uit dat zij zo’n beetje dag en nacht bezig was op haar telefoon en tablet. Ermee geconfronteerd zegt haar moeder ‘ik wist niet dat veel schermtijd zo slecht was voor je ogen’. Als we dat eerder hadden geweten, dan hadden we er meer op gelet’.  (citaat). Haar dochter ziet nog voor 30 procent en de aandoening die ongeneeslijk is kan grote gevolgen hebben voor haar toekomst.  SCHERMTIJD en het advies ’20 minuten dichtbij kijken afwisselen met 20 minuten kijken op afstand’ zijn nu onderwerpen van permanente aandacht in het gezin. Een peiling onder orthoptisten (zij zijn verantwoordelijk voor een deel van de oogheelkunde zoals de oogstand) leert dat driekwart van hen zich zorgen maakt over de groei van de wachtlijsten. (Bron: Nederlandse Vereniging van Orthoptisten). Een ander voorbeeld is de uitkomst van een langlopend Brits wetenschappelijk onderzoek, dat uitwijst dat er bewijs gevonden is voor de link tussen luchtvervuiling en een verhoogd risico op dementie, beroertes en andere neurologische aandoeningen. De nieuwe uitkomsten van het Britse onderzoek UK Biobank, waaraan 413.372 deelnemers meededen in de periode 2010 en 2020, werden gepubliceerd in het gezaghebbende medisch tijdschrift The Lancet. Meerdere factoren als gezondheid en levensstijl werden voor het onderzoek bijgehouden. Bron: De Telegraaf, 12 januari 2024 ’ Onderzoek: verhoogd risico op beroertes en dementie door slechte luchtkwaliteit’ door Kiran Renfurm. In de aangehaalde voorbeelden is het een zware opgave om gedragsverandering te bewerkstellingen. Een kwestie van de lange adem. Ondanks de dominantie van digitalisering izijn preventie en gedragsverandering wel mogelijk door toezicht, goede voorlichting en communicatie en in de opvoeding. Anders ligt dat bij de ernstige gevolgen van luchtverontreiniging die in het Britse onderzoek naar voren kwamen. Je zult maar bij een drukke luchthaven of fabriek met hoge schadelijke emissies wonen of ondanks verleende omgevingsvergunningen te maken krijgen met luchtverontreiniging in de directe omgeving. Dan is er niet altijd de mogelijkheid voor preventie of stoppen van de luchtverontreiniging, bijvoorbeeld bij een waarschuwingsalert van het RIVM. Uiteraard houd ik de lezers regelmatig op de hoogte van de ontwikkelingen op het gebied van zorg, gezondheid en preventie.

In een volgende publicatie zal ik aandacht besteden aan een persoonlijke ervaring. In 2002 werd ik geconfronteerd met chronisch boezemfibrilleren en een verminderde hartpompkracht van 45. Door verbetering van leefstijl, zoals goede voeding en voldoende beweging alsmede stressreductie, slaagde ik er met hulp van een betrokken cardioloog in de pompkracht te verbeteren (nu 55). Er blijkt dus veel mogelijk te zijn als de nood aan de man komt.

 

 

 

–Groeiende kritiek op GGZ-diagnosesysteem DSM

Aanvulling (geparafraseerd) op onderstaande op 1 december 2023 geplaatste publicatie

In het discussieprogramma Buitenhof van 3 december werd de mening gevraagd van hoogleraar psychiatrie Damiaan De Nys over de sterke toename van het aantal mentale klachten in ons land met name angststoornissen. Hij concludeert dat de wereld complexer is geworden en dat veel mensen moeite hebben om daarmee om te gaan. Mensen bewegen zich in een onzekere wereld en worden daardoor zelf onzeker. Het leidt tot bestaansONzekerheid. Velen hebben moeite daarmee om te gaan en verliezen de grip (greep) op het leven. Volgens hem zijn mensen die wel grip hebben op het leven over het algemeen gezonder. Zijn visie onderstreept de noodzaak van een goede GGZ en de uitdagingen waarvoor men staat in die belangrijke zorgsector.

De geestelijke gezondheidszorg (GGZ) staat volop in de belangstelling door te verwachten veranderingen, zoals implementatie van het Integraal Zorg Akkoord en bezuinigingen. Ook wordt door een opstapeling van complexe maatschappelijke factoren een toename van het aantal GGZ hulpvragen verwacht. De implementatie van het Integraal Zorg Akkoord zal de samenleving ook ten aanzien van de GGZ voor grote uitdagingen plaatsen. (1). Het is daarom zinvol om stil te staan bij de diagnostische systemen binnen de GGZ, ook wel beschreven als classificatiesystemen. Bij de diagnostiek in de GGZ zijn twee systemen bepalend. In de westerse wereld wordt veel gebruik gemaakt van het classificatiesysteem Diagnostic and Statistical Manuel (DSM). Mentale diagnoses staan daarin centraal. Zoals veel nieuwe ontwikkelingen ligt de basis van het classificatiesysteem in de Verenigde Staten. Een ander belangrijk en veelgebruikt systeem is de International Classification of Diseases van de World Health Organisation International Classification of Diseases (ICD) (who.int). Het ICD is een mondiaal classificatiesysteem voor alle ziekten, inclusief psychiatrische stoornissen. Ik beperk mij in deze publicatie tot DSM. Tot de jaren tachtig waren de DSM-uitgaven betrekkelijk onbekende boekjes, maar dat veranderde ingrijpend gedurende de decennia die volgden. DSM-III was al een omvangrijke uitgave, door sommigen wel aangeduid als de ‘bijbel van de psychiatrie’. Volgens velen overigens volkomen ten onrechte.

Groeiende kritiek op DSM

Doordat er steeds nieuwe  diagnoses werden toegevoegd, nam de omvang van DSM toe en werd het in veel Westerse landen bepalend voor de GGZ-diagnostiek. Die ontwikkeling had en heeft tot op heden een grote impact op de levens van veel mensen en hun omgeving. Door die grote invloed is de kritiek op het DSM-systeem het afgelopen decennium sterk toegenomen. Allen Frances was  hoofd van de Faculteit Psychiatrie van Duke University. Daarnaast was hij lid van de DSM-III taskforce en voorzitter van de DSM-IV taskforce. Geleidelijk aan ontstond er bij hem echter grote twijfel over DSM en de invloed ervan. In het boek ‘Terug naar normaal’ beschrijft Frances hoe de DSM volgens hem machtiger was geworden, dan goed was voor het handboek en de samenleving. Hij waarschuwt in zijn boek voor ontsporing van de psychiatrie, diagnostische overkill en inflatie en de groeiende invloed van de farmaceutische industrie (2).

Ook in Nederland neemt de kritiek toe

Frances staat niet alleen in zijn kritische visie op DSM. Ook in Nederland worden deskundigen kritischer. Psychiater Jim van Os stelt in een interview dat de beschrijvingen van psychiatrische stoornissen is uitgegroeid tot tientallen en zelfs honderden stoornissen en syndromen. Van Os stelt in een interview dat het steeds verdere verfijningen zijn van ‘we weten het niet’. Hij is van mening dat we in de psychiatrie afscheid moeten nemen van ziektebeelden. ‘Iedereen zijn eigen diagnose’. Maatwerk dus. Van Os is niet zomaar een criticus. Samen met een collega schreef hij het indrukwekkende ‘Handboek Psychiatrie en Genetica’. Door zijn vakgenoten werd hij vier keer gekozen tot toppsychiater. In 2011 was hij, ondanks zijn bedenkingen tegen het systeem, lid van de commissie die werkte aan de editie DSM-V. In het interview motiveert hij zijn taak daarin als volgt: ‘Ik zit daar als een van de weinige Europeanen in, dus ze gaan niet alles ineens omgooien. Maar ze hebben mij wel gevraagd omdat ze ernstige twijfels hebben over de geldigheid van al die hokjes. Ik vertegenwoordig met mijn kritiek een hele groep psychiaters in Europa. Het is dus een beetje ‘Europa tegen Amerika’ (3). Een andere deskundige, psychiater Remke van Staveren, legt in een blog uit wat DSM-classificaties zijn, waarom we ze gebruiken en welke voor- en nadelen eraan kleven. Zij staat bekend als een bevlogen psychiater met hart voor de GGZ en zet zich in voor een betere, herstelgerichte, menswaardige GGZ. Citaat uit haar blog: ‘De psychiatrie is geen exacte wetenschap. We baseren onze diagnoses niet op meetbare feiten, zoals een cardioloog aan een ECG kan zien of de patiënt een hartaanval heeft gehad en een IC-arts aan de hand van zuurstof saturatie een COVID patiënt naar de IC laat gaan. In de psychiatrie moeten we het doen met wat de client en zijn naasten ons vertellen en met wat we zien. Waar heeft hij last van? Wat is zijn verhaal? Wat merken we aan zijn gedrag? Dat is op zijn zachtst gezegd behoorlijk vaag’. In haar blog somt zij voordelen op van DSM maar ook een aantal zwaarwegende nadelen. Een van de conclusies is: ‘De DSM is een label, niet meer en niet minder’ (4).

Hypes en de toekomst van de zorg

In zijn boek (zie bron 2) waarschuwt Allen Frances voor hypes bij de diagnostiek. De diagnostische ‘wanen van de dag’, die ontstaan dan wel toenemen door maatschappelijke ontwikkelingen om vervolgens weer te verdwijnen. De media spelen daarbij een belangrijke rol. Er zijn situaties bekend dat hype-diagnoses grote schade kunnen toebrengen aan cliënten en hun omgeving.  In een volgende publicatie in 2024 zal ik daar dieper op ingaan. In december 2021 publiceerde ik op deze website de publicatie ‘Hoe houdbaar is de zorg in de toekomst’ –Hoe houdbaar is de zorg in de toekomst? | Jaap Spaans Twee jaren later is het wel duidelijk dat de uitdagingen die op de zorg afkomen immens zijn zowel praktisch als financieel. Dat geldt niet alleen voor de GGZ maar ook voor de ouderenzorg, spoedzorg, zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, reguliere ziekenhuiszorg etc. Positief is dat door de uitdagingen er gelukkig meer aandacht is voor leefstijl, positieve gezondheid, zingeving en bestaanszekerheid. Het laatste was het centrale thema tijdens de recente verkiezingen. Met die uitdagingen gaan we het nieuwe jaar in. Ik wens u een goede decembermaand toe en bestaanszekerheid voor 2024.

Bronnen:

  1. Aangehaalde onderzoek van de Rabobank: Veronderstelde welvaartskloof tussen stad en platteland geen verklaring voor negatieve sentimenten – Rabobank Het Financieele Dagblad, 14 maart 2023. ‘Veruit meeste Nederlanders somber over toekomst land’ en tussenkop ‘Slechts 1% is van mening dat de richting waarin Nederland zich ontwikkelt duidelijk goed is’. Door Frank Gersdorf. –‘Driekwart volwassenen bezorgd over gevolgen klimaatverandering’. Onderzoek van het CBS van 28/11/2023. –‘GGZ en het Integraal Zorg Akkoord: een stand van zaken’. Website van De Nederlandse GGZ, 4/10/2023.
  2. ‘Terug naar normaal. Inside informatie over de epidemie van psychische stoornissen, DSM-5, Big Pharma en de medicalisering van het dagelijks leven’. Allen Frances. In een boekrecensie van M. Calmeyn in het Tijdschrift voor Psychiatrie wordt als belangrijke conclusie vermeld ‘Frances legt de vinger duidelijk op vele wonden. ‘Spijtoptant’ Allen Frances getuigt eerlijk en gedurfd over de tragiek van de DSM-ontsporing’. Kort citaat. Gedownload van de website op 29/11/2023.
  3. ‘Iedereen zijn eigen diagnose’. De psychiatrie neemt volgens psychiater Jim van Os afscheid van het idee van ziektebeelden zoals in het DSM-handboek’. Reportage van Wim Houtman, Job van der Molen en de Universiteit van Maastricht in het Nederlands Dagblad van 18 mei 2013. Tevens ‘Psychiater Jim van Os. Ik maak een heleboel stennis’. Publicatie door diverse auteurs in Vrij Nederland van februari 2011, nadat Jim van Os voor de vierde keer door zijn vakgenoten is gekozen tot toppsychiater’.
  4. ‘3 goede redenen waarom we de DSM zo snel mogelijk moeten afschaffen (en 2 waarom niet?’. Blog over DSM-classificaties door psychiater Remke van Staveren.

 

 

–Shell shock en oorlogsneurose

Op veel plaatsen in de wereld woeden oorlogen wat gepaard gaat met veel lijden, pijn, stress en verdriet. De Eerste Wereldoorlog die ruim een eeuw geleden Europa trof was een loopgravenoorlog, waar dagelijks vele duizenden granaten insloegen. In die periode is het begrip SHELLSHOCK ontstaan. De ontelbare granaatinslagen leidden tot ernstige psychotrauma’s onder soldaten en burgers. De psychologische klachten bij vele duizenden soldaten werden omschreven als de ´wazige, gedesoriënteerde staat die hen teisterde tijdens gevechten en daarna´. Het verschijnsel werd in eerste instantie geweten aan de schade die de hersenen opliepen door de ontploffingen van granaten (shells). In 1915 werden deze klachten door Charles Samuel Myers SHELL SHOCK genoemd. De legerleiding had er weinig begrip voor en beschouwde het als een teken van zwakte. In de jaren die volgden kwam er meer aandacht voor. Wat kunnen we ervan leren in deze tijd van oorlog, stress, toegenomen mondiale spanningen en een sterke toename van het aantal explosies en aanslagen in de moderne complexe samenleving? 

De omstandigheden aan het westelijke loopgravenfront waren afschuwelijk. Op veel plaatsen stonden loopgraven onder water, er was ongedierte en een rattenplaag. Daarnaast waren er het gebruik van gifgas en permanente granaatinslagen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn door Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Oostenrijk-Hongarije en Rusland in totaal naar schatting 765.000.000 granaten afgeschoten. Op een klein gebied van enige voetbalvelden vielen op een dag soms vele duizenden granaten. De fysieke inspanning, onzekerheid en angst die zo’n bombardement teweegbracht, leidden bij soldaten aan beide zijden tot psychische en lichamelijke klachten zoals bewegingsstoornissen, slapeloosheid en hallucinaties. In een ernstige vorm werd dat aangeduid als shellshock (1). Legerarts dr. Charles S. Myers van het Royal Army Medical Corps, publiceerde er in 1915 over in het medische tijdschrift The Lancet. Later werd de diagnose aangeduid als Oorlogsneurose. Ruim twee decennia later, aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, wordt er aandacht besteed aan deze diagnose in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (2). Naast de ernstige fysieke klachten als hartklachten (tachycardie), snelle ademhaling, diarree en braken wordt als psychologische oorzaak vermeld: ‘Het leven van een soldaat, vooral in de frontlinie, die wisselt van doodsgevaar en de wens te ontsnappen tot volledige overgave aan een taak’.

Foto Jaap Spaans. De ‘vaas’ is een granaathuls uit WO1. De bloemen symboliseren de brede behoefte aan vrede.

Theorieën over shell shock

Naarmate de oorlog vorderde bleek de term shell shock eigenlijk niet te kloppen. Doordat vele soldaten die niet bij een explosie waren geweest dezelfde klachten ontwikkelden, kon het niet zo zijn dat alleen de explosies verantwoordelijk waren. Er waren diverse theorieën over deze oorlogstrauma’s. De bekende psychotherapeut Sigmund Freud zag het trauma als een strijd tussen het ‘vredesego’ en het ‘oorlogsego’. Het oorlogsego van de soldaat beging de meest vreselijke misdaden, zag de gruwelijkste taferelen en voelde soms maandenlange angst. De manier voor het vredesego, de normale staat van de soldaat voor de oorlog, om te kunnen gaan met deze gebeurtenissen was het afsluiten van deze herinneringen en het creëren van beschermende neuroses. Grafton Elliot Smith zag het verleden van de patiënt als belangrijkste factor voor de symptomen. Onderdrukte emoties en ervaringen uit het verleden werden getriggerd door het oorlogsgeweld en mondden uit in psychische stoornissen. 

Illustratie Klaas Buikema: Schilderij ‘Klaproos in oorlogsgebied WO1’. In de door granaten omgewoelde grond aan het loopgravenfront, dat zich uitstrekte van België tot Zwitserland, kon alleen de klaproos nog bloeien. De symboliek van de klaproos en de kleurencombinatie  zwart en rood, werd door legerpredikanten vaak gebruikt tijdens begrafenissen aan het front. Lees ook de publicatie Oorlog en Vrede op de pagina Boeken en overigens publicaties. Lees het aangrijpende gedicht van een legerpredikant In Flanders Fields by John McCrae | Poetry Foundation

De actualiteit

We leven in een tijd dat op mondiale schaal hevige oorlogen woeden. Alles lijkt in beweging te zijn. Rust is steeds moeilijker te zoeken. Waren de soldaten in WO1 directe getuigen van de verschrikkingen, in de moderne tijd worden we er dagelijks mee geconfronteerd via de media. Daarnaast is er een sterke toename van schietincidenten, aanslagen en explosies. Uit reacties die ik krijg en volg via de media en onderzoeken, valt te concluderen dat dit een groot effect heeft op mensen. Massa-psychotraumata zeg maar. Voor meer informatie verwijs ik naar een uitgebreide publicatie over oorlog en vrede op mijn website. ARCHIEF-Publicaties-Jaap-Spaans-over-oorlog-en-vrede.pdf (jaapspaans.nl)

Als ik deze publicatie maak woeden er verschrikkelijke oorlogen in het Midden-Oosten, Afrika en Oost-Europa. De vele vaak zelfbenoemde deskundigen en commentatoren die hun visie geven op de huidige situatie, blinken vaak niet uit in brede kennis over de achtergronden en historische feiten. Impulsieve reacties en tegenstrijdigheden versterken de tegenstellingen en emoties. Politieke leiders schatten helaas de gevolgen van hybride oorlogsvoering totaal verkeerd in. Het woord hybride betekent ‘een nauwe vermenging van ongelijksoortige zaken’.  Hybride oorlogsvoering is een strategie waarbij traditionele militaire middelen worden gecombineerd met niet-militaire middelen, zoals propaganda, cyberaanvallen en desinformatie (4). Naast een enorme nieuwe kostbare wapenwedloop, worden verschillende hybride middelen ingezet om de tegenstander te verzwakken en te ontwrichten, zonder dat er direct militair geweld wordt gebruikt. Ik voeg er op persoonlijke titel en studie van bronnen aan toe sabotage van energie-infrastructuur zoals pijpleidingen en centrales, manipulatie van vluchtelingenstromen etc. Het samenvallen van de oorlog in Oekraïne en de recente aanslagen in Israël kunnen volgens mij ook niet los worden gezien van de context, omdat er strategische overwegingen achter kunnen zitten om de aandacht te verdelen over meerdere fronten, die partijen verzwakken en logistieke processen bemoeilijken.

Levensbeschouwing en Zingeving

Levensbeschouwing en zingeving zijn voor mij op moeilijke momenten als nu belangrijk om de rust en balans te houden. Naar mate ik ouder word neemt die behoefte toe. Ik heb besloten om, naast deze publicatie, hoogoplopende discussies te vermijden en mij te richten op bezinning en gebed. Een tekst uit de Bijbel die mij daarbij helpt is dat er een tijd zal komen dat: ‘de zwaarden zullen worden omgesmeed tot ploegscharen en de speren tot snoeimessen en geen volk meer tegen een ander volk het zwaard zal opheffen en de oorlog niet meer zal worden geleerd’. (Vrij beschreven 5). Het is de ‘lijfspreuk’ van de Verenigde Naties die wordt gesymboliseerd door een standbeeld van een krijger die zijn zwaard omsmeedt tot een ploegschaar, geplaatst in de Beeldentuin van de VN in New York. Uitgerekend Jeruzalem waar momenteel zoveel onrust is, neemt daarbij een belangrijke plaats in. 

BRONNEN

  1. Boek ‘Ooggetuigen Wereldoorlog 1. Over de ellende in de loopgraven en hoe de Grote Oorlog Europa verwoestte’. Pagina 11 ‘Het Kerstbestand’ en pagina 31 ‘Shellshock’. Maandblad De Oogst, Jaap Spaans 2012 en maart 2014: ‘De verboden Kerstvrede’ en ‘Soldaten’. Het Zoeklicht: ‘Erfenissen van de oorlog’. Jaap Spaans, 90e jaargang nr. 10. https://isgeschiedenis.nl/nieuws/shell-shock-psychische-klachten-bij-soldaten-in-eerste-wereldoorlog
  2. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, zaterdag 13 april 1940: ‘Oorlogsneuroses’. Website: Wist u dat …..wetenswaardigheden over de Eerste Wereldoorlog.
  3. ‘Wat is het verschil tussen shellshock en posttraumatisch stresssyndroom?’. Vraag gesteld op de Belgische website ‘Ik heb een vraag’ en uitgebreid beantwoord door prof. Dr. Gie van den Berghe van de Universiteit van Gent. Psychotraumata is als algemene diagnose opgenomen in het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) van The American Psychiatric Association.
  4. The conduct of war in the 21st century. Wat is hybride oorlogsvoering en waarom is het een bedreiging? – Defensiebond
  5. Bijbelteksten uit Jesaja 2 en Micha 4. 

 

 

–Dwangwetgeving GGZ

Het toonaangevende vakblad voor juristen ‘Nederlands Juristenblad’ plaatste mijn casus op 7 juli 2023 in het blad en in de week van verschijning tevens op de website zie: njb.nl/blogs/crisissituatie-in-een-wooncomplex-met-sociale-huurwoningen-voor-senioren/

Zie ook de publicatie hierover van 16/7/23 op Regionieuws Hoogeveen Jaap Spaans beschrijft een trieste situatie rond de Wet zorg en dwang – Regionieuws Hoogeveen

In 2020 werd nieuwe dwangwetgeving ingevoerd. De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (Wzd), kwamen in de plaats van de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen. De Wzd is bedoeld voor situaties waarin gedwongen opname van burgers met een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap moet worden overwegen. Hun grondrechten zijn gelet op hun kwetsbaarheid gewaarborgd. De Wvggz geldt bijvoorbeeld voor verwarde personen waarop de Wzd niet van toepassing is. Helaas bleek de wetgeving in de praktijk onuitvoerbaar. Daarom werd een evaluatie opgesteld door ZonMw . Deze organisatie bekijkt in opdracht van onder andere de overheid voor welke vraagstukken we staan binnen de gezondheidszorg, zowel nationaal als internationaal.  Zo kunnen kennis en middelen gebundeld worden om deze vraagstukken op te lossen. De 340 pagina’s tellende evaluatie over de dwangwetgeving is complex voor non-professionals. Het verdient daarom aanbeveling in ieder geval de samenvatting door te nemen.  Een van de algemene conclusies in de evaluatie is dat ‘De implementatie van de Wvggz en Wzd op gang is gekomen, maar op tal van punten nog moeizaam verloopt, zeker waar het gaat om de Wzd. Evaluatie te vinden via de volgende link  Eerste evaluatie Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en Wet zorg en dwang, deel 2 | Rapport | Rijksoverheid.nl

De minister voor Langdurige Zorg en Sport geeft in haar Kamerbrief over aanbieding van het eindrapport aan, dat er knelpunten zijn bij de uitvoering van deze dwangwetgeving. Volgens haar is de wetgeving complex en de implementatie mislukt. Veldinformatie wordt belangrijk gevonden. Dat was voor mij reden om een casus op te stellen die nog voor de zomer op deze website verschijnt als onderdeel van deze publicatie. Maatschappelijke factoren als de toenemende vergrijzing, het tekort aan woningen en de introductie van het Integraal Zorg Akkoord (IZA) spelen daarbij een belangrijke rol. Beleidsdoelstelling is om het  aantal plaatsen in verzorgingshuizen niet meer uit te breiden en langer zelfstandig blijven wonen voor ouderen en mensen met een beperking. 

–Scankassa’s, diefstal en consumentenmisleiding

De digitalisering van het betaalverkeer voltrekt zich in een hoog tempo. Velen zijn er euforisch over en willen af van contant betalen. Anderen met name kwetsbare groepen in de samenleving, ondervinden er in de praktijk problemen mee. Ook praktische argumenten spelen mee, bijvoorbeeld de chaos die kan ontstaan bij stroomstoringen of cybercrime. In de meeste supermarkten wordt het gebruik van scankassa’s gestimuleerd en het aantal kassa’s waar ook contant wordt afgerekend verminderd, wat gebruik moet ontmoedigen. Bij gebruik van scankassa’s moet je als klant eerst akkoord gaan met de voorwaarden of huisregels, waarin is opgenomen dat bij niet gescande boodschappen aangifte wegens diefstal kan worden gedaan. Klanten worden in diverse supermarkten tevens gewaarschuwd dat bij diefstal, naast een aangifte, ook door het eisen van een boete wordt afgerekend met windeldieven. Grote vraag is wat diefstal is in juridische zin? Laat ik voorop stellen dat winkeldiefstal moet worden aangepakt. Maar wat als er sprake is van een fout, slordigheid of niet goed functionerende scanapparatuur?

Diefstal is onder artikel 310 opgenomen in het Wetboek van Strafrecht en luidt als volgt:

 Hij die enig goed dat geheel of ten dele aan een ander toebehoort wegneemt, met het oogmerk om het zich wederrechtelijk toe te eigenen, wordt, als schuldig aan diefstal, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie.

De onderstreepte delen zijn de elementen van het strafbare feit diefstal en dienen tot uitdrukking te komen in een aangifte dan wel proces-verbaal van de politie voor beoordeling door het Openbaar Ministerie dat beslist over sepot dan wel vervolging van een verdachte. Ook de rechter zal tijdens een zitting toetsen op de elementen van het strafbare feit. Er mag geen element ontbreken. Als bijvoorbeeld de opzet om te stelen (oogmerk) ontbreekt is het geen diefstal. Logisch dat een politieagent of opsporingsambtenaar zal trachten de bewijslast rond te krijgen. De verklaring die een verdachte aflegt is daarbij van groot belang en dat wordt onderschat. Een verklaring moet volgens de wet in vrijheid worden afgelegd. Heb je opzettelijk iets gestolen of was dat niet het geval? Dat geldt ook voor gebruik van de scanner op grond van huisregels of voorwaarden voor gebruik. Er wordt toegegeven dat de zelfscan niet altijd foutloos werkt, bijvoorbeeld door storingen aan de handterminal. Dat behoort te worden gemeld door de klant. Bij vermoeden van misbruik kan aangifte worden gedaan van diefstal en kunnen maatregelen plaats vinden zoals een geldboete, tijdelijke ontzegging van de winkel en bij recidive nog strengere sancties.

Consumentenmisleiding

Toch doet zich een merkwaardige tegenstelling voor, met name in veel supermarkten.  Van diefstal is geen sprake bij de  ondernemer die verantwoordelijk is voor fouten in het computersysteem, waardoor de klant teveel wordt berekend. Op 25 april 2023 stelde de Consumentenbond na onderzoek vast dat  supermarkten nog steeds fouten maken in kassabonnen. Drie supermarkten worden bij naam vermeld.  Supermarkten aansprakelijk voor foute kassabonnen | Consumentenbond De bond wil de ondernemers nu aansprakelijk stellen daarvoor en dat lijkt mij volkomen terecht. Ik begrijp tegelijk dat dit een administratieve rompslomp oproept en bij strafbaarstelling een stroom aan aangiftes. Daar staat tegenover dat de ondernemers dit ook wel zelf ten dele  oproepen door het assertief met posters wijzen op hun repressieve mogelijkheden als er sprake is van winkeldiefstal.

Tien jaar geleden in augustus 2013 zond ik een petitie (verzoek) aan de Tweede Kamer om onderzoek te doen naar een eventuele strafbaarstelling van consumentenmisleiding door de detailhandel/supermarktbranche. Ik schreef tevens een brief aan een supermarktketen met bewijs van gemaakte fouten. Het is er helaas nooit van gekomen. 2e Kamer petitie Consumentenmisleiding _20230511_0001 Nu er een sterke toename is van armoede en schuldsaneringen hoop ik dat het de Consumentenbond lukt dit te verwezenlijken.  

–Overpeinzing: De toestand in de wereld

8 juni 2023: Update van de toestand in de wereld

–Extreme bosbranden teisteren  oostkust VS en Canada

Het gebied wordt geteisterd door enorme rookwolken waar tientallen miljoenen mensen last van hebben en gezondheidsklachten. Voor die dichtbevolkte regio hebben de overheden waarschuwingen afgegeven in verband met de verslechterde luchtkwaliteit. In de provincie Quebec , waar ik in de jaren zestig heb gewoond, woeden ongeveer 160 bosbranden.  Belangrijke vraag is wat de oorzaken zijn. Is het alleen de droogte,  is er een relatie met de klimaatcrisis of kan er opzet in het spel zijn. Bron: NOS nieuws, 7/6/2023.

–Zorgen over de financiële toestand gezinnen sterk toegenomen. 

In een jaar tijd is het aantal mensen dat zich zorgen maakt over hun financiële toestand sterk toegenomen. Bron CBS. De sterk gestegen inflatie en kosten van levensonderhoud spelen daarbij een belangrijke rol. Dergelijke berichten sluiten aan bij mijn visie op de toestand in de wereld. Geopolitieke spanningen zoals de oorlog  in Oekraïne werken door in de situatie in andere delen van de wereld. Het toont ook de kwetsbaarheid van ons land dat zich in een overgangsfase bevindt en het vertrouwen in de overheid afneemt. De damwand die deze week werd opgeblazen leidt tot verdere onzekerheid rond de gevolgen van deze oorlog. Bron: MSN nieuws.

Oorspronkelijke bericht: PASEN  2023. Omringd door een kleurrijke Nederlandse bloemenpracht zegent de paus op het Sint Pietersplein de wereld met het uitspreken van de zegen Urbi et Orbi. Nederland heeft net de Passion achter de rug waarin bekende Nederlandse artiesten, zangers en zangeressen, cabaretiers, gelovigen en ongelovigen Nederland wijzen op het Evangelie. Politici, VIP’s en anderen doen dat op hun eigen wijze door een jaarlijks bezoek aan de Mattheus Passion. 

We leven in een mooi land en behoren sociaal en materieel tot de bevoorrechten op deze planeet. Maar hoe lang nog vraag ik mij af. Want de wereld en de mensheid die de planeet bewoont zijn volop in beweging. Om een antwoord te vinden op de vraag ‘Hoe is de toestand in de wereld?’ onderzoek ik enige bronnen waaronder columns/ filmpjes van de in de jaren tachtig en negentig bekende rechts-liberale journalist mr. G.B.J. Hiltermann. Ik begon met het bekijken van een filmpje van 2 april 1983 waarin Hiltermann 40 jaar geleden terugblikt op het Paasweekeind van dat jaar. Bekijk het filmpje, vergelijk en stel met mij vast dat de geschiedenis zich herhaalt. G.B.J. Hiltermann – Toestand in de Wereld 02 – 04 – 1983 – YouTubeHiltermann’s column zette mij aan het denken over de toestand in de wereld en de toekomst.  

Zomaar een greep uit het nieuwsaanbod rond Pasen 2023

Ik scroll enige weken over het internet en volg intensief het landelijke en mondiale nieuws. Ik krijg een golf van nationale en internationale hoofdpijndossiers over mij uitgestort, die je als mens niet onberoerd laat.

–Er dreigde een bankencrisis nadat bankklanten in de VS  massaal hun geld ophaalden. In een aantal westerse landen moesten overheden ingrijpen om een crisis te voorkomen. Banken in ons land maken enorme winsten door de gestegen rentetarieven. De rente voor spaarders blijft daarbij ver achter, zodat de winsten naar de aandeelhouders gaan.

–Op initiatief van China werd de verstoorde band tussen Saoedi-Arabië en Iran hersteld. China wil meer macht in het olierijke maar ook explosieve Midden-Oosten ten koste van de rol van de VS.

–Demonstraties en rellen in Israël leiden tot een veiligheidscrisis in het land die zomaar kan overwaaien naar de regio.

–De oorlog in Oekraïne en geopolitieke spanningen elders  in de wereld, hebben een nieuwe, miljarden kostende wapenwedloop veroorzaakt. Voor het eerst na de Koude Oorlog wordt de inzet van (tactische) kernwapens weer als strategische mogelijkheid genoemd. Hybride oorlogsvoering waarbij gebruik wordt gemaakt van cybertechnologie, ondermijning van een samenleving door aanvallen op kwetsbare infrastructuur en manipulatie van vluchtelingenstromen vormen een groeiend probleem.

–Honderdduizenden vluchtelingen In Noord-Afrika en Syrië staan klaar voor een oversteek naar Europa dat worstelt met een snel groeiende migratiecrisis. De instroom is te groot en daarnaast lukt het maar niet met de eerlijke verdeling van asielzoekers over de EU-lidstaten. De rijke olielanden die economisch enorm profiteren van de gestegen energieprijzen, dragen onvoldoende bij aan het oplossen van de migratiecrisis en hulp aan geloofsgenoten o.a. uit Syrië, Tunesië en Libië. 

–Tijdens de bekerfinale tussen Feyenoord en Ajax op 5 april zijn er buiten het stadion schokkende antisemitische spreekkoren zoals ‘Hamas Hamas alle Joden aan het gas’. Het Openbaar Ministerie stelt een onderzoek in.

–Klimaatverandering en het stikstofdossier domineren hier de maatschappelijke en politieke discussie. De grote verkiezingswinst van de BoerBurgerBeweging (BBB) zal grote gevolgen hebben voor de politieke verhoudingen in ons land/  

–Nederland zal het komende decennium worden geconfronteerd met een watertekort. Er is veel watervervuiling. Jaarlijks komt er via urine en ontlasting 190.000 kilo medicijnen in het oppervlaktewater. De website Overheid.nl  meldt dat als gevolg daarvan pijnstillers het weefsel van vissen beschadigen; anticonceptiemiddelen zorgen voor geslachtsverandering bij vissen; en antipsychotica  het gedrag van kleine waterkreeftjes en vissen kunnen veranderen. Medicijnresten in water | Medicijnen | Rijksoverheid.nl

–Er dreigt in ons land opnieuw woningnood. Doelstellingen voor woningbouw kunnen niet worden gehaald. Vooral jongeren en starters zijn er de dupe van en zien dat het steeds moeilijker wordt om een zelfstandig bestaan op te bouwen.

–De Publieke Omroep zendt vanaf maart de Nederlands-Vlaamse serie  Arcadia uit. Deze fictieserie draait om een samenleving in de nabije toekomst. Het lot van burgers wordt bepaald door hun persoonlijke burgerscore. ‘Je krijgt wat je verdient’. Na een aantal uitzendingen te hebben gevolgd, durf ik te stellen dat het begrip ‘fictie’ kan worden vervangen door ‘realisme’. In een groeiend aantal landen zijn sociale surveillancesystemen operationeel op basis onder andere van biometrische gezichtsherkenning en algoritmes die ook functioneren op basis van scores, ook wel aangeduid als risicotaxaties. Bron: De Volkskrant, 27 november 2019 ‘Opgepakt op last van de computer’. Remco Andersen.

–Koningin Maxima wordt door het Ministerie van Financiën opgeroepen zich meer op de vlakte te houden over de eventuele invoering van de digitale euro. Zonder twijfel goedbedoeld, want de koningin ziet daarin mogelijkheden voor minder draagkrachtigen om toegang te krijgen tot financiële diensten. Critici zijn daarentegen van mening dat de nadelen van te ver doorgevoerde digitalisering worden onderbelicht. Bron: Algemeen Dagblad voorpagina, 13 april 2023. Veel burgers hechten nog aan contant geld. Foto: Jaap Spaans

–De Rabobank publiceerde op 14 maart dit jaar een rapport over de stemming onder Nederlanders. De meesten zijn negatief gestemd over de richting die Nederland opgaat. Dit sentiment is het meest negatief in Drenthe en Zeeland en negatiever op het platteland dan in de stad (citaat). Volgens het onderzoek ervaren vooral mensen zonder vaste baan en mensen met een gezondheidsbeperking over het algemeen minder brede welvaart en zijn bovendien negatiever gestemd over de richting die Nederland opgaat. Voor het onderzoek is een enquête afgenomen onder meer dan tienduizend Nederlanders van achttien jaar en ouder. Slechts 1 procent van de Nederlanders gaf aan dat het duidelijk de goede kant opgaat. Bron: : Veronderstelde welvaartskloof tussen stad en platteland geen verklaring voor negatieve sentimenten – Rabobank

WAS ER DAN GEEN POSITIEF NIEUWS TE MELDEN? JAZEKER! TOERISTISCHE TREKPLEISTER DE KEUKENHOF STAAT IN VOLLE BLOEI EN HET VOORJAAR KOMT ERAAN. DE INFLATIE ZAKT WEER WAT. CORONA IS INMIDDELS BEHEERSBAAR GEWORDEN. DE NEDERLANDSE ECONOMIE DRAAIT NOG GOED. MAAR BOVENAL WE LEVEN IN EEN VRIJ LAND, EEN DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT MET FUNDAMENTELE BURGERRECHTEN

–Hoe we worden klaargestoomd voor het digitale tijdperk

Het is goed om als schrijver zo nu en dan verantwoording af te leggen over wat je hebt geschreven. Vooral in deze tijd, waarin te pas en te onpas het begrip ‘complottheorie’ maatschappelijke discussies overstemt. Is er zorgvuldig geformuleerd en zijn er voldoende betrouwbare bronnen geraadpleegd? Begin 2002 werd mijn boek ‘Biometrische identificatie digitaal brandmerk?’ gepubliceerd. In 2013 verscheen een vervolg met het boek De Cybersamenleving. Een terugblik na 2 decennia kan dan geen kwaad. Hoe heeft de ontwikkeling van de digitalisering zich de afgelopen decennia ontwikkeld? Als schrijver ventileer je een visie op een breed maatschappelijk proces. Klopte die visie, waren de gevolgen juist ingeschat of is een bijstelling gewenst? Biometrie stond aan het begin van de millenniumwisseling nog in de kinderschoenen. Toch vond de overheid de ontwikkeling zo ingrijpend, dat zij de noodzaak inzag van een Publiek Debat Biometrie. In 2000 vond dat debat plaats, waarvoor ik door de toenmalige toezichthouder De Registratiekamer (thans de Autoriteit Persoonsgegevens) was uitgenodigd. Het debat vond plaats in Den Haag en de conclusies waren voor mij aanleiding om het boek over biometrie te schrijven (1). Anno 2022 gaat het niet meer over een verre digitale toekomst, maar over de digitale actualiteit. We staan op de drempel van het Digitale Tijdperk.  Hoe dominant is digitalisering geworden in de samenleving? Wat zijn de voordelen maar ook de nadelen van deze ontwikkeling? Belangrijke vragen op een moment dat Europa en dus Nederland worden klaargestoomd voor het digitale tijdperk.

Nederland aan top bij digitalisering

Uit beleidsstukken van de Europese Commissie blijkt dat Europa wordt klaargestoomd voor het digitale tijdperk (2). De EU richt zich daarbij op een groot aantal digitale onderwerpen zoals kunstmatige intelligentie, supercomputers, Europese datastrategie, chipverordening, privacy en cyberbeveiliging. Dat laatste is in ons land hard nodig, want Nederland staat in Europa aan de top wat digitalisering betreft. Laat ik voorop stellen dat de zegeningen van digitalisering op veel maatschappelijke gebieden zoals de zorg, bedrijfsefficiency en communicatie evident zijn. Nu de dominantie van digitalisering het afgelopen decennium zo sterk is toegenomen, komen echter ook de zwaarwegende nadelen en zelfs excessen sterker naar voren rond cyberbeveiliging en op sociaal gebied. Cybercriminaliteit floreert als nooit te voren en dreigt de samenleving te ontwrichten en ondermijnen. Cyberwar wordt steeds belangrijker als instrument bij zowel klassieke als hybride oorlogsvoering. De ongeveer twee miljoen Nederlandse medeburgers die het tempo van digitalisering niet kunnen bijhouden, worden voor hun cyberveiligheid en maatschappelijke participatie steeds afhankelijker van derden zoals familie, mantelzorgers en zorgverleners. De grote banken hebben de afgelopen periode hun filialen in het centrum van Hoogeveen gesloten. Parkeerautomaten ‘slikken’ geen muntgeld meer.

Lees ook mijn opiniebijdrage in de Hoogeveensche Courant van 31/10/22  HC Opinie met scanauto

Foto scanauto Jaap Spaans. Scanauto’s kunnen worden  ingezet bijvoorbeeld voor handhaving van verkeerswetgeving, maar ook om informatie te verwerken bijvoorbeeld voor kaarten en overzichten. Er kunnen 6 camera’s op worden geplaatst die 360 graden kunnen fotograferen en 250.000 foto’s per dag kunnen maken. Niet alle informatie mag worden verwerkt en opgeslagen.  

 

Wet digitale overheid (WDO)

Onlangs stelde een deskundige dat er bij de digitalisering onvoldoende aandacht is voor de menselijke kant. In het vakblad Binnenlands Bestuur dat zich richt op ambtenaren, verscheen op 20 september 2022 een publicatie onder de veelzeggende kop ‘Rijk vooral met zichzelf bezig bij digitalisering’. De burgemeester van Wijk bij Duurstede zei in de bewuste publicatie, dat zij de aandacht van het rijk mist voor de medeoverheden (3). Helaas raken veel burgers tussen de wal en het schip, met name degenen die geen beroep kunnen doen op ondersteuning vanuit werk of bedrijf. Cyberbeveiliging is een belangrijk onderwerp voor burgers en bedrijven. Op 16 december 2020 presenteerde de Europese Commissie de strategie voor cyberbeveiliging in het digitale tijdperk (4). Europa moet er klaar voor zijn en veiligheid heeft topprioriteit. Dat beleid werkt door in ons land. Vandaag dinsdag 1 november 2022 zal de Wet digitale overheid (WDO) worden besproken in de Commissie Binnenlandse Zaken van de Eerste Kamer. Hopelijk is daarmee de laatste hobbel genomen om deze belangrijke kaderwet in te voeren. De wet bevat onder andere regels over veiligheid en de controle daarop (5). Uit de memorie van antwoord van 10 oktober 2022 blijkt dat er nog enige onduidelijkheid bestaat over de positie van de toezichthouder. Waarschijnlijk wordt dat het Agentschap Telecom. Ik verwacht dat de komende jaren de maatschappelijke discussie over digitalisering feller en intensiever zal worden. Naast veiligheid en sociale gevolgen zijn er ook nog de ethische en levensbeschouwelijke afwegingen, die voor veel Nederlanders belangrijk zijn. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) die als taak heeft toezicht te houden op de naleving van belangrijke grondrechten, signaleerde afgelopen week dat een nieuw wetsvoorstel tegen witwassen ‘de deur opent naar ongekende massasurveillance door banken’ (citaat van website AP). Wie voor de kosten daarvan zullen opdraaien is inmiddels wel bekend. We leven in ingewikkelde tijden.

Bronnen

  1. Voor een overzicht van mijn boeken over digitalisering zie de pagina Boeken en publicaties en gerelateerde publicaties op deze website (boeken zijn niet meer leverbaar) –Schokkend rapport privacy toezichthouder | Jaap Spaans en –Kanteldecennium 4: Digitalisering en de informatieoverlast | Jaap Spaans).
  2. Tijdperk is een periode in de geschiedenis met bepaalde dominante kenmerken. We kennen het Stenen Tijdperk en de Gouden Eeuw.
  3. ‘Rijk vooral met zichzelf bezig bij digitalisering Cyberburgemeester Iris Meerts mist op Prinsjesdag de aandacht van het rijk voor de medeoverheden’. Binnenlands Bestuur, 20 september 2022, Alexander De Leeuw.
  4. Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk. Mensen mondiger maken via een nieuwe generatie technologieën, een publicatie van de Europese Commissie Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk | Europese Commissie
  5. Publicatie van de Rijksoverheid Wet digitale overheid in het kort Wet digitale overheid – Digitale Overheid

 

–Maakbaarheid, wetenschap en geloof

Maakbaarheid is een onderwerp waarover veel wordt gedebatteerd en gediscussieerd. Het begrip kan worden omschreven als een ideaal, ‘dat draait om beheersbaarheid, het uitbannen van leed en tragiek, en het realiseren van geluk’ (1). Door de huidige maatschappelijke dynamiek roept het steeds meer discussie op en dat is begrijpelijk. Je zult maar een controle freak zijn die plotseling met misère wordt geconfronteerd of je bent door onverwachte omstandigheden niet meer in staat een op structuur gericht leven te leiden. Ziekte kan zomaar je leven binnendringen met een slopend medisch traject en voortdurend inleveren op fysiek of psychisch gebied. Ziekte die vaak niet het gevolg is van ongezond gedrag maar van een erfelijke ziekte of onverantwoord verkeersgedrag van anderen. Ook een samenleving en zelfs de hele wereld kan worden geconfronteerd met de grenzen van maakbaarheid. De Coronapandemie heeft de kwetsbaarheid van de mensheid keihard aangetoond. De onverwachte oorlog in Oekraïne heeft een mondiaal domino-effect tot gevolg met torenhoge inflatie, een energiecrisis en naar verwachting een voedselcrisis. Die gevolgen zijn merkbaar op alle continenten en ook in ons land, de woonplaats, in supermarkten en bij de benzinepomp. Het is zelfs niet uitgesloten dat de thermostaten komende winter omlaag moeten en wie in het welvarende Europa had dat ooit gedacht?

De maakbaarheidsillusie

De Tweede Kamer is 2 maanden met zomerreces en daarop was kritiek omdat we in crisistijd zijn. De media zijn een langdurige zomerprogrammering gestart. Informatieve programma’s zoals Goede Morgen Nederland zijn tijdelijk uit beeld en de leemte wordt opgevuld door sport en andere programma’s. Een zomerprogramma dat mij aanspreekt is het Filosofisch Kwintet met presentatrice Clairy Polak op de zender Human. Vier gasten discussiëren  over belangrijke maatschappelijke thema’s als ‘de rechtsstaat’, ‘macht’ en ‘technologie en moraal’. Hoewel mijn levensbeschouwelijke visie  verschilt van die van Human, zijn er ook raakvlakken. Volgens de website van het Humanistisch Verbond is het humanisme een open levensbeschouwing die zich richt op reflectie en dialoog. Mensen hebben een autonome en verantwoordelijke rol in de vormgeving van hun bestaan. Het onderwerp ‘maakbaarheid in tijden van crises’ stond centraal in de eerste uitzending, een onderwerp dat mij als christen aanspreekt. Centraal stonden vragen als ‘wat hebben decennia aan maakbaarheidsdenken opgeleverd?’ en ‘wanneer zijn we het geloof in de maakbaarheid van de maatschappij verloren en waarom geloven we dan weer wel in de maakbaarheid van het individu?’. Achter ons ligt een periode van 75 jaar vrede, ongekende welvaart en individuele vrijheid. De Coronapandemie en de verwoestende oorlog in Oekraïne verpletterden de maakbaarheidsillusie (2).

Wetenschap

Ook voor de rol van de wetenschap is er de laatste tijd veel aandacht. Er wordt messcherp over gediscussieerd tot in de Tweede Kamer toe, bijvoorbeeld rond de klimaatdiscussie, het stikstofdossier, complot denken, taalgebruik etc. Wat mij dan opvalt is het gebrek aan tolerantie, ook van de zogenaamde ‘toleranten’. Kritiek op de wetenschap wordt als een vorm van ‘heiligschennis’ beschouwd en dat gaat mij te ver. De wetenschap is juist gebaat bij discussie en debat om scherp te blijven  en veel wetenschappers delen die mening. Ik wil voorop stellen dat ik veel respect en waardering heb voor de wetenschap en het vele nuttige onderzoek dat wordt verricht. Veel moderne zegeningen danken we aan de technologie en de wetenschap. In de gezinssituatie heb ik ervaren dat medische zorg en behandeling levensverlengend waren. Maar er zijn grenzen aan de mogelijkheden van de wetenschap en wetenschappelijk onderzoek heeft ook tot excessen geleid. Dat moet kunnen worden benoemd. In de euforie van de digitalisering was er onvoldoende oog voor de nadelen die zich nu op de wereld aftekenen zoals cybercriminaliteit, cyber war, grootschalige privacy schendingen in delen van de wereld en kwetsbare burgers die ontwikkelingen niet kunnen bijhouden. Door de spanningen op de wereld is de wapenwedloop versneld. Er wordt openlijk gedreigd met de inzet van atoomwapens. Wetenschappelijk onderzoek lag aan de basis van veel oorlogstechnologie. Aan klimaatverandering en milieurisico’s ligt overconsumptie ten grondslag, vooral in de rijke landen. In 1972 verscheen het ‘Rapport van de Club van Rome de grenzen aan de groei’. Hoofdstuk 3 gaat over ‘De groei in het wereldsysteem’ waarbij de samenhang tussen de vijf basisvariabelen bevolking, kapitaal, voedsel, natuurlijke hulpbronnen en vervuiling centraal staat. Uitgerekend deze maand maakte de Verenigde Naties bekend dat de wereldbevolking eind dit jaar 8 miljard mensen telt. In 1972 was dat 3.780 miljoen. Een verdubbeling in 50 jaar. Ruim 800 miljoen mensen leven in armoede.  

Geloof

Gelet op de aangehaalde variabelen is het niet moeilijk om een eenvoudige analyse te maken. De aarde is zwaar overbelast door een proces dat onomkeerbaar lijkt. Natuurlijke cycli spelen daarbij een rol, maar ook menselijk gedrag. De wetenschap kan ongetwijfeld een positieve bijdrage leveren aan oplossing van bepaalde problemen maar is, gelet op millennia geschiedenis, niet bij machte die structureel op te lossen. Veel problemen hebben immers te maken met oneerlijke verdeling van de welvaart, hebzucht, egoïsme en machtswellust. Het kwaad oftewel de gebrokenheid in de schepping blokkeert ingrijpende veranderingen. Ook na de publicatie van het rapport van de Club van Rome werd het groeidenken onverminderd voortgezet, met de vele huidige crises tot gevolg. Niet alles blijkt maakbaar te zijn. Ondanks secularisatie, kerkverlating in de rijke landen, denk ik  dat de Bijbel nog steeds een wijs en praktisch boek is. In veel geloofsovertuigingen nemen soberheid, rentmeesterschap en naastenliefde een belangrijke plaats in. Dat kan zich op vele wijzen uiten in de praktijk bijvoorbeeld door te vasten of dienstbaar te zijn aan de naaste. Joden vieren eenmaal per jaar het Loofhuttenfeest (Soekot). Een week lang wordt de luxe omgeving verruild voor een hut van bladeren. Herdacht wordt dat de Israëlieten veertig jaar lang in de woestijn rondtrokken onder de bescherming van God en in tenten of hutten woonden. Het dak van de loofhut heeft een opening met zicht naar de hemel. Wat vast staat is dat door de huidige crises op de wereld de behoefte aan levensbeschouwing en zingeving toeneemt. Ik verwacht dat dit proces zal doorzetten. Bijgevoegd een overzicht van een aantal belangrijke Bijbelteksten zoals opgenomen in mijn boek ‘Christenen en de Welvaartsmaatschappij. Bijbelteksten rentmeesterschap geld 

Bronnen:

  1. Dagblad Trouw, publicatie n.a.v. het proefschrift van Robert van Putten ‘De ban van beheersing’.
  2. Het Filosofisch Kwintet met presentatrice Clairy Polak over maakbaarheid in tijden van crises. Omroep Human, 3 juli 2022.

 

 

–Hoe houdbaar is de zorg in de toekomst?

Miljoenen mensen in ons land hebben te maken met de zorg. De CoViD 19 pandemie (Corona) heeft ons nog eens extra bepaald bij het belang van goede zorg. Ik kan mij niet herinneren dat er eerder een tijd was, waarin de zorg zo centraal stond in de samenleving. Ik hoorde een bestuurder zeggen ‘Het is een oorlogssituatie’. Ziekenhuizen raken opnieuw overbelast, waardoor operaties en andere vormen van niet urgente zorg worden afgeschaald. Veel mensen zijn de wanhoop nabij en lijden onder de situatie. Gelukkig leven we in een land waar de kwaliteit van de zorg prima is. Door omstandigheden maken we binnen ons gezin regelmatig gebruik van de zorg. Vergeleken met de situatie in andere landen waarmee de media ons in pandemietijd overspoelen, mogen we hier nog niet klagen. Een vraag die al een decennium boven de samenleving hangt is of de huidige kwaliteit van de zorg op termijn houdbaar is. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) publiceerde in september 2021 een gedegen wetenschappelijk rapport met een heldere visie op de houdbaarheid van de zorg: ‘Kiezen voor houdbare zorg. Mensen, middelen en maatschappelijk draagvlak’. De media hadden er naar mijn mening wel wat meer aandacht aan mogen besteden, zodat een breder publiek er kennis van had kunnen nemen. Illustratie: Omslag samenvatting rapport ‘Kiezen voor houdbare zorg’ van de WRR.

Houdbaarheid

Het begrip ‘houdbaarheid’ staat in deze context voor bewaarbaarheid, conserveerbaarheid en geldigheid (Encyclo.nl). Conclusie uit het nieuwsbericht van de WRR is dat de Nederlandse zorg over het algemeen goed presteert, maar er ook knelpunten zijn in delen van de zorg. Om de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg te kunnen behouden, moet die in financieel, personeel en maatschappelijk opzicht houdbaar blijven. Die houdbaarheid staat echter steeds meer onder druk door maatschappelijke ontwikkelingen als vergrijzing, de opkomst van nieuwe zorgtechnologie en de toename van het aantal chronisch zieken. Er zijn dus grenzen aan die houdbaarheid. Belangrijke conclusie vond ik: ‘De groei van de zorg(vraag) is op termijn onhoudbaar. We gebruiken met zijn allen steeds meer en steeds duurdere zorg, waardoor de grenzen van de financiële, personele en de maatschappelijke houdbaarheid in zicht komen’(citaat pg. 9 samenvatting). De conclusies sluiten aan bij die welke al jaren staan vermeld in de Volksgezondheid Toekomst Verkenningen (VTV). Ik heb daarover regelmatig gepubliceerd op deze website. Als je huidige trends en cijfers in de zorg extrapoleert, lijdt het geen twijfel dat zorgconsumenten de komende decennia te maken krijgen met grote veranderingen. Naast factoren als vergrijzing, personeelstekorten, de snel toenemende zorgkosten zullen er in veel zorgsectoren andere prioriteiten moeten worden gesteld. Dat zal niet meevallen. Om als zorgvrager en zorgaanbieder niet te worden overrompeld, is het goed de informatie van de WRR goed te lezen. Het informatieve filmpje op de website van de WRR geeft in 3 minuten een beeld van de grote lijnen https://www.rovid.nl/az/wrr/2021/az-wrr-20210913-id20yfyep-web-hd.mp4

Onvoorziene ontwikkelingen 

Als de coronapandemie iets heeft duidelijk gemaakt is het dat onvoorziene ontwikkelingen van de ene dag op de andere kunnen leiden tot paniek en bestuurlijke chaos op alle niveaus.  Na de financiële crisis van 2008 is er nu de volksgezondheidscrisis van 2019. Door allerlei factoren zullen we daarmee moeten leren leven en beseffen dat niet alles in het leven maakbaar is. Als babyboomer zal het mijn tijd wel duren, maar ik heb (klein)kinderen die de omslag zullen meemaken. Ik verwacht zelf naast andere prioriteiten in de zorg, hogere eigen bijdragen en sluit vermogenstoetsen daarbij niet uit. Een zin op pagina 15 van de samenvatting zette mij aan het denken, namelijk dat in de toekomst ‘de uitgaven aan de zorg de uitgaven aan andere beleidsdoelen verdringen’ (citaat). Lang voordat de grenzen van de betaalbaarheid in zicht komen kunnen er al grote nadelige effecten optreden voor de kwaliteit en de toegankelijkheid van de zorg, maar ook voor andere publieke uitgaven of zelfs voor de algehele (brede) welvaart. Uit die conclusie ‘spreekt’ een grote dosis onzekerheid. Andere verplichtingen en uitgaven van de overheden, gaan dus gevolgen hebben voor de kwaliteit van de zorg. Op persoonlijke titel neem ik de vrijheid om een aantal van die onzekerheden te benoemen: de bijdragen aan de NAVO moeten miljarden euro’s omhoog conform gedane toezeggingen. Veel deskundigen kunnen slechts gissen naar de financiële gevolgen van de klimaatproblematiek zoals de energietransitie, de afkoop van boerenbedrijven etc. Migratie vormt een groot probleem en kost miljarden euro’s. Onzekerheid is er over de toegenomen inflatie en de mogelijke gevolgen van stijgende rentes voor landen met hoge staatsschulden. In deze moeilijke periode met explosies van geweld en toenemend drugsgebruik, is ook het besef gegroeid dat er niet meer mag worden bezuinigd op veiligheid en rechtshandhaving. En dan zijn er nog de onvoorziene gebeurtenissen zoals natuur- en milieurampen die in 2021 mondiaal hebben huis gehouden. In het rijke Westen kunnen we terug kijken op ruim 75 jaren vrede en wederopbouw en die hebben ons veel voorspoed gebracht. Het WRR-rapport ‘Kiezen voor houdbare zorg’ is visionair. Het woord ‘kiezen’ impliceert echter ook dat er actief keuzes moeten worden gemaakt. Dat er in de toekomst veel zal worden gevraagd van de flexibiliteit van de burgers, bedrijven, organisaties en politiek heeft het WRR-rapport mij wel duidelijk gemaakt. https://www.wrr.nl/adviesprojecten/houdbare-zorg