Categorie: Uncategorized

Aanvulling (geparafraseerd) op onderstaande op 1 december 2023 geplaatste publicatie

In het discussieprogramma Buitenhof van 3 december werd de mening gevraagd van hoogleraar psychiatrie Damiaan De Nys over de sterke toename van het aantal mentale klachten in ons land met name angststoornissen. Hij concludeert dat de wereld complexer is geworden en dat veel mensen moeite hebben om daarmee om te gaan. Mensen bewegen zich in een onzekere wereld en worden daardoor zelf onzeker. Het leidt tot bestaansONzekerheid. Velen hebben moeite daarmee om te gaan en verliezen de grip (greep) op het leven. Volgens hem zijn mensen die wel grip hebben op het leven over het algemeen gezonder. Zijn visie onderstreept de noodzaak van een goede GGZ en de uitdagingen waarvoor men staat in die belangrijke zorgsector.

De geestelijke gezondheidszorg (GGZ) staat volop in de belangstelling door te verwachten veranderingen, zoals implementatie van het Integraal Zorg Akkoord en bezuinigingen. Ook wordt door een opstapeling van complexe maatschappelijke factoren een toename van het aantal GGZ hulpvragen verwacht. De implementatie van het Integraal Zorg Akkoord zal de samenleving ook ten aanzien van de GGZ voor grote uitdagingen plaatsen. (1). Het is daarom zinvol om stil te staan bij de diagnostische systemen binnen de GGZ, ook wel beschreven als classificatiesystemen. Bij de diagnostiek in de GGZ zijn twee systemen bepalend. In de westerse wereld wordt veel gebruik gemaakt van het classificatiesysteem Diagnostic and Statistical Manuel (DSM). Mentale diagnoses staan daarin centraal. Zoals veel nieuwe ontwikkelingen ligt de basis van het classificatiesysteem in de Verenigde Staten. Een ander belangrijk en veelgebruikt systeem is de International Classification of Diseases van de World Health Organisation International Classification of Diseases (ICD) (who.int). Het ICD is een mondiaal classificatiesysteem voor alle ziekten, inclusief psychiatrische stoornissen. Ik beperk mij in deze publicatie tot DSM. Tot de jaren tachtig waren de DSM-uitgaven betrekkelijk onbekende boekjes, maar dat veranderde ingrijpend gedurende de decennia die volgden. DSM-III was al een omvangrijke uitgave, door sommigen wel aangeduid als de ‘bijbel van de psychiatrie’. Volgens velen overigens volkomen ten onrechte.

Groeiende kritiek op DSM

Doordat er steeds nieuwe  diagnoses werden toegevoegd, nam de omvang van DSM toe en werd het in veel Westerse landen bepalend voor de GGZ-diagnostiek. Die ontwikkeling had en heeft tot op heden een grote impact op de levens van veel mensen en hun omgeving. Door die grote invloed is de kritiek op het DSM-systeem het afgelopen decennium sterk toegenomen. Allen Frances was  hoofd van de Faculteit Psychiatrie van Duke University. Daarnaast was hij lid van de DSM-III taskforce en voorzitter van de DSM-IV taskforce. Geleidelijk aan ontstond er bij hem echter grote twijfel over DSM en de invloed ervan. In het boek ‘Terug naar normaal’ beschrijft Frances hoe de DSM volgens hem machtiger was geworden, dan goed was voor het handboek en de samenleving. Hij waarschuwt in zijn boek voor ontsporing van de psychiatrie, diagnostische overkill en inflatie en de groeiende invloed van de farmaceutische industrie (2).

Ook in Nederland neemt de kritiek toe

Frances staat niet alleen in zijn kritische visie op DSM. Ook in Nederland worden deskundigen kritischer. Psychiater Jim van Os stelt in een interview dat de beschrijvingen van psychiatrische stoornissen is uitgegroeid tot tientallen en zelfs honderden stoornissen en syndromen. Van Os stelt in een interview dat het steeds verdere verfijningen zijn van ‘we weten het niet’. Hij is van mening dat we in de psychiatrie afscheid moeten nemen van ziektebeelden. ‘Iedereen zijn eigen diagnose’. Maatwerk dus. Van Os is niet zomaar een criticus. Samen met een collega schreef hij het indrukwekkende ‘Handboek Psychiatrie en Genetica’. Door zijn vakgenoten werd hij vier keer gekozen tot toppsychiater. In 2011 was hij, ondanks zijn bedenkingen tegen het systeem, lid van de commissie die werkte aan de editie DSM-V. In het interview motiveert hij zijn taak daarin als volgt: ‘Ik zit daar als een van de weinige Europeanen in, dus ze gaan niet alles ineens omgooien. Maar ze hebben mij wel gevraagd omdat ze ernstige twijfels hebben over de geldigheid van al die hokjes. Ik vertegenwoordig met mijn kritiek een hele groep psychiaters in Europa. Het is dus een beetje ‘Europa tegen Amerika’ (3). Een andere deskundige, psychiater Remke van Staveren, legt in een blog uit wat DSM-classificaties zijn, waarom we ze gebruiken en welke voor- en nadelen eraan kleven. Zij staat bekend als een bevlogen psychiater met hart voor de GGZ en zet zich in voor een betere, herstelgerichte, menswaardige GGZ. Citaat uit haar blog: ‘De psychiatrie is geen exacte wetenschap. We baseren onze diagnoses niet op meetbare feiten, zoals een cardioloog aan een ECG kan zien of de patiënt een hartaanval heeft gehad en een IC-arts aan de hand van zuurstof saturatie een COVID patiënt naar de IC laat gaan. In de psychiatrie moeten we het doen met wat de client en zijn naasten ons vertellen en met wat we zien. Waar heeft hij last van? Wat is zijn verhaal? Wat merken we aan zijn gedrag? Dat is op zijn zachtst gezegd behoorlijk vaag’. In haar blog somt zij voordelen op van DSM maar ook een aantal zwaarwegende nadelen. Een van de conclusies is: ‘De DSM is een label, niet meer en niet minder’ (4).

Hypes en de toekomst van de zorg

In zijn boek (zie bron 2) waarschuwt Allen Frances voor hypes bij de diagnostiek. De diagnostische ‘wanen van de dag’, die ontstaan dan wel toenemen door maatschappelijke ontwikkelingen om vervolgens weer te verdwijnen. De media spelen daarbij een belangrijke rol. Er zijn situaties bekend dat hype-diagnoses grote schade kunnen toebrengen aan cliënten en hun omgeving.  In een volgende publicatie in 2024 zal ik daar dieper op ingaan. In december 2021 publiceerde ik op deze website de publicatie ‘Hoe houdbaar is de zorg in de toekomst’ –Hoe houdbaar is de zorg in de toekomst? | Jaap Spaans Twee jaren later is het wel duidelijk dat de uitdagingen die op de zorg afkomen immens zijn zowel praktisch als financieel. Dat geldt niet alleen voor de GGZ maar ook voor de ouderenzorg, spoedzorg, zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, reguliere ziekenhuiszorg etc. Positief is dat door de uitdagingen er gelukkig meer aandacht is voor leefstijl, positieve gezondheid, zingeving en bestaanszekerheid. Het laatste was het centrale thema tijdens de recente verkiezingen. Met die uitdagingen gaan we het nieuwe jaar in. Ik wens u een goede decembermaand toe en bestaanszekerheid voor 2024.

Bronnen:

1. Aangehaalde onderzoek van de Rabobank: Veronderstelde welvaartskloof tussen stad en platteland geen verklaring voor negatieve sentimenten – Rabobank Het Financieele Dagblad, 14 maart 2023. ‘Veruit meeste Nederlanders somber over toekomst land’ en tussenkop ‘Slechts 1% is van mening dat de richting waarin Nederland zich ontwikkelt duidelijk goed is’. Door Frank Gersdorf. –‘Driekwart volwassenen bezorgd over gevolgen klimaatverandering’. Onderzoek van het CBS van 28/11/2023. –‘GGZ en het Integraal Zorg Akkoord: een stand van zaken’. Website van De Nederlandse GGZ, 4/10/2023.
2. ‘Terug naar normaal. Inside informatie over de epidemie van psychische stoornissen, DSM-5, Big Pharma en de medicalisering van het dagelijks leven’. Allen Frances. In een boekrecensie van M. Calmeyn in het Tijdschrift voor Psychiatrie wordt als belangrijke conclusie vermeld ‘Frances legt de vinger duidelijk op vele wonden. ‘Spijtoptant’ Allen Frances getuigt eerlijk en gedurfd over de tragiek van de DSM-ontsporing’. Kort citaat. Gedownload van de website op 29/11/2023.
3. ‘Iedereen zijn eigen diagnose’. De psychiatrie neemt volgens psychiater Jim van Os afscheid van het idee van ziektebeelden zoals in het DSM-handboek’. Reportage van Wim Houtman, Job van der Molen en de Universiteit van Maastricht in het Nederlands Dagblad van 18 mei 2013. Tevens ‘Psychiater Jim van Os. Ik maak een heleboel stennis’. Publicatie door diverse auteurs in Vrij Nederland van februari 2011, nadat Jim van Os voor de vierde keer door zijn vakgenoten is gekozen tot toppsychiater’.
4. ‘3 goede redenen waarom we de DSM zo snel mogelijk moeten afschaffen (en 2 waarom niet?’. Blog over DSM-classificaties door psychiater Remke van Staveren.

 

 

De wereld staat momenteel onder hoogspanning als gevolg van oorlogen in Oekraïne en in Israël. Daarnaast zijn er de vele ‘vergeten’ en door veel zich objectief noemende massamedia nauwelijks belichte oorlogen in Yemen, Syrië, Soedan, Eritrea en niet te vergeten Myanmar waarbij in totaal miljoenen slachtoffers vielen. Recente onderzoeken wijzen uit dat vooral jongeren onder zware druk staan over de vele complexe ontwikkelingen in de samenleving en hun toekomstperspectief. De huidige oorlogsspanning bepaalt mij bij mijn ouders die werden geboren voor de Eerste Wereldoorlog (WO1). Ruim een miljoen Belgische  vluchtelingen zochten in die periode bescherming in ons land. Mijn ouders trouwden op 22 januari 1936 in Den Haag tijdens de onheilspellende dertiger jaren. Opnieuw hing er een oorlogsdreiging in de lucht. In een gezin met twee jonge kinderen maakten ze enige jaren later de trauma’s van de Tweede Wereldoorlog mee. Hoe doorstonden zij die oorlog? en wat valt ervan te leren?

Kleermaker in Scheveningen

Na hun huwelijk woonden mijn ouders in het vissersdorp Scheveningen. Mijn vader groeide op in een streng christelijk gezin. Hij was niet geschikt om de visserijschool te volgen en het harde beroep van zijn vader te kiezen en koos voor een alternatief, de Haagse kleermakersvakschool. Op schooldagen liep hij via de Scheveningseweg naar Den Haag, de prachtig bosrijke weg waar ook het Vredespaleis en de grote eeuwenoude Joodse begraafplaats zijn gelegen. Na het behalen van het vakdiploma meester kleermaker, begon hij zijn eigen kleermakerij in Duindorp. Mijn moeder was geboren in Middelharnis en vertrok op achttienjarige leeftijd naar Den Haag en woonde in bij een oom die voor het Haagse vervoersbedrijf werkte. De reden van haar verhuizing naar Den Haag heb ik nooit goed begrepen, want zij was gehecht aan haar baan als serveerster bij hotel Jacobi in Middelharnis. Het gerucht ging dat zij het eiland moest verlaten omdat zij verkering kreeg met een katholieke jongen, wat tot onbegrip leidde binnen het streng protestantse milieu. Ik weet dat niet zeker, maar hoop er ooit meer duidelijkheid over te krijgen. Op 22 januari 1936 trouwden mijn ouders in het Haagse gemeentehuis. In 1936 en 1937 werden mijn twee oudste zusters geboren. In die duistere periode namen de chaos in Europa en de oorlogsdreiging toe.  Foto/illustraties Jaap Spaans: tarievenlijst van de kleermakerij van mijn vader. Mijn vader aan het werk in Voorburg. 

De Tweede Wereldoorlog

In mei 1940 begon de Tweede Wereldoorlog (WO2) en capituleerde Nederland na het vernietigende bombardement van Rotterdam. Het zou grote gevolgen hebben voor land en volk en zeker voor de vissersplaats Scheveningen. Door de oorlog werd de Noordzee een onveilig gebied voor de visserij waardoor de economie hard werd geraakt. De kust bij Scheveningen maakt deel uit van de Atlantikwall en dat had grote gevolgen voor zowel de badplaats als het vissersdorp. Duindorp werd Spergebied en een deel van de bevolking moest worden geëvacueerd. In mei 1942 moesten meer dan 10.000 Scheveningers die vlak bij het strand woonden hun huizen verlaten (1). Op 20 november 1942 liet de Duitse bezetter overal in Den Haag een plakkaat verspreiden, waarin stond te lezen dat een deel van de stad ontruimd moest worden. Iedereen die in een brede strook langs de kust woonde, van Kijkduin tot Clingendael, moest zijn huis uit en ergens anders onderdak zien te vinden. Mijn ouders kregen een woning toegewezen in Voorburg onder de rook van Den Haag. Tijdens de oorlogsjaren werd het gezin uitgebreid met een meisje en een jongen. De kleermakerij werd daar voortgezet. Om een gezin met toen zes personen te voeden en onderhouden viel niet mee. Mijn ouders werden daarbij ondersteund door buren en de Nederlands Hervormde kerk waar zij lid van waren. 

Verdeeld gezin

In het najaar van 1944 werd mijn vader tijdens een razzia opgepakt en in het kader van de Arbeitseinsatz overgebracht naar Duitsland. Onderweg naar Duitsland  schreef hij vanuit het Groningse Harkstede de laatste brief vanuit Holland naar zijn vrouw. In diezelfde tijd werd ons land getroffen door de Hongerwinter.  Wegens voedseltekorten in de Randstad, werden de twee oudste dochters, samen met vele anderen per binnenschip vervoerd naar Friesland. Daar zijn zij gezien de situatie goed opgevangen. Er was in ieder geval voldoende voedsel. Mijn moeder en de twee jongste kinderen moesten in het verdeelde gezin zien te overleven. Na de bevrijding volgde de gezinshereniging (2) en begon de Wederopbouw. Nederland kreeg daarvoor steun vanuit de Verenigde Staten via de Marshall hulp. In de dynamiek van de Wederopbouw werden de fysieke en psychische gevolgen van de oorlog bij velen verdrongen. De verbetering van de leefomstandigheden en de snel groeiende welvaart hadden tot gevolg dat oorlogstrauma’s pas decennia later versterkt naar boven kwamen en mensen hulp zochten. Voor dat doel werd Centrum 45 in Oegstgeest opgericht. Pas in 1996 is uitgebreid gedocumenteerd hoe zwaar de terugkeer na de bevrijding was van de ruim 500.000 Nederlanders die te werk werden gesteld in Duitsland. Een vergeten groep medeburgers. In plaats van een warm welkom, stuitten velen na terugkeer op vooroordelen. Kinderen die hen niet meer kenden, verwijdering van partners, mentale problemen en een sociaal isolement. Het is mijn vaste overtuiging dat de gevolgen van WO2 door overdracht naar volgende generaties nog doorwerken tot op de dag van vandaag. Een website die daar goed inzicht in geeft en ook schetst wat de gevolgen kunnen zijn voor volgende generaties is Hongerwinter.nl Tijdens beide wereldoorlogen vielen naar schatting 75 miljoen doden, burgers en militairen (3). Foto’s Jaap Spaans: Als mijn vader over de Scheveningseweg naar de vakschool in Den Haag liep, passeerde hij rechts het op 28 augustus 1913 geopende Vredepaleis en aan de linkerzijde de eeuwenoude Joodse begraafplaats. Het  initiatief van Carnegie heeft de twee wereldoorlogen niet kunnen voorkomen. Gelet op de huidige situatie in het Midden-Oosten is het symbolisch.  

Mijn geboortejaar 1948

De Verenigde Naties werden in 1945 – na de Tweede Wereldoorlog – opgericht door 51 landen, waaronder Nederland. Sinds het begin zijn de doelstellingen van de VN: een wereld zonder oorlog; zorgen voor goede banden tussen landen en landen helpen om samen te werken. Een doelstelling die niet is gehaald. Zie Wat zijn de Verenigde Naties (VN)? Buitenlandse Zaken in begrijpelijke taal | Ministeries | Rijksoverheid.nl Ik werd geboren in Voorburg in 1948. Een bijzonder jaar. Zo werden de D-mark ingevoerd, de VVD opgericht, de Lelijke Eend geïntroduceerd en in Londen werden de eerste naoorlogse Olympische Spelen gehouden. Door een stemming in de VN werd de staat Israël opgericht, op basis van een verdeelplan. Direct na de VN beslissing vielen zes Arabische landen de Joodse staat aan. De decennia durende euforie in ons land over Israël is inmiddels omgeslagen. Onder andere door afspraken tussen tegenstanders van de Joodse staat, werd Israël het meest bekritiseerde land binnen de VN. Een ontwikkeling die niet politiek of irrationeel te verklaren is en zeker niet in overeenstemming is met de demografische en geografische verhoudingen in de wereld. Ik heb daarover een vraag voorgelegd aan gerenommeerde journalisten, die het antwoord schuldig moesten blijven. Voor een uitgebreid overzicht van de gezinssituatie en mijn leven verwijs ik naar de bijlage (zie link hieronder). Het verschil met de situaties tijdens WO2 en nu is dat het lijkt of de oorlogen geen direct gevolg hebben op de Europese landen. Economische motieven staan centraal in de komende verkiezingscampagnes. Dat is slechts schijn, want de ingewikkelde mondiale opstapeling van problemen en uitdagingen zullen de komende decennia grote gevolgen hebben. Door hard werken, inzicht, doorzettingsvermogen en saamhorigheid tijdens de naoorlogse Wederopbouw ontstond de (zorgeloze) verzorgingsstaat met goede sociale voorzieningen, hoogwaardige zorg en pensioenvoorzieningen. Deskundigen zijn het er echter over eens dat ons land toe is aan een versoberd en gerenoveerd stelsel, dat niet louter collectieve voorzieningen kent waarmee de individualisering van de maatschappij wordt bekostigd (4). 

Zie bijgevoegde pdf over mijzelf en het gezin waarin ik opgroeide Het is een gedeelte uit mijn boek Het Placenta Mysterie dat ik in 2015 uitbracht. Hoofdstuk PLACENTA MYSTERIE voor webpublicatie WO2

BRONNEN

1. Haagse Tijden. De tijdlijn van de Haagse geschiedenis.
2. Van Riga tot Rheinfelden. Over leven en werken, over terugkeren of sterven, van een half miljoen Nederlandse arbeiders in het Duitsland van 1940-1945’, Karel Volder. Stadsuitgeverij Amsterdam, 1996. Pagina’s 856-862. -Centrum ’45 bestaat nog steeds. In de eerste jaren van het bestaan lag de nadruk op de zorg voor getroffenen van de Tweede Wereldoorlog en hun familieleden. Later breidden de patiëntengroepen zich uit met veteranen en vluchtelingen. Inmiddels is het een landelijk behandel- en expertisecentrum
3. https://www.verzetsmuseum.org/nl/kennisbank/nederlandse-doden#:~:text=Wereldwijd,Unie%20vielen%2020%20miljoen%20doden
4. Afscheid  van  de zorgeloze verzorgingsstaat., M.J. de Jong en R. van Schoonhoven. Uitgave Spectrum Aula, 1992. Citaat overgenomen van de omslag.
5. Foto’s en illustraties hieronder. Mijn ouders in de naoorlogse tijd. Correspondentie tussen mijn ouders tijdens het verblijf van mijn vader in Duitsland. Een van de briefkaarten is gecensureerd door de Duitsers en geretourneerd aan mijn moeder.

Op veel plaatsen in de wereld woeden oorlogen wat gepaard gaat met veel lijden, pijn, stress en verdriet. De Eerste Wereldoorlog die ruim een eeuw geleden Europa trof was een loopgravenoorlog, waar dagelijks vele duizenden granaten insloegen. In die periode is het begrip SHELLSHOCK ontstaan. De ontelbare granaatinslagen leidden tot ernstige psychotrauma’s onder soldaten en burgers. De psychologische klachten bij vele duizenden soldaten werden omschreven als de ´wazige, gedesoriënteerde staat die hen teisterde tijdens gevechten en daarna´. Het verschijnsel werd in eerste instantie geweten aan de schade die de hersenen opliepen door de ontploffingen van granaten (shells). In 1915 werden deze klachten door Charles Samuel Myers SHELL SHOCK genoemd. De legerleiding had er weinig begrip voor en beschouwde het als een teken van zwakte. In de jaren die volgden kwam er meer aandacht voor. Wat kunnen we ervan leren in deze tijd van oorlog, stress, toegenomen mondiale spanningen en een sterke toename van het aantal explosies en aanslagen in de moderne complexe samenleving? 

De omstandigheden aan het westelijke loopgravenfront waren afschuwelijk. Op veel plaatsen stonden loopgraven onder water, er was ongedierte en een rattenplaag. Daarnaast waren er het gebruik van gifgas en permanente granaatinslagen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn door Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Oostenrijk-Hongarije en Rusland in totaal naar schatting 765.000.000 granaten afgeschoten. Op een klein gebied van enige voetbalvelden vielen op een dag soms vele duizenden granaten. De fysieke inspanning, onzekerheid en angst die zo’n bombardement teweegbracht, leidden bij soldaten aan beide zijden tot psychische en lichamelijke klachten zoals bewegingsstoornissen, slapeloosheid en hallucinaties. In een ernstige vorm werd dat aangeduid als shellshock (1). Legerarts dr. Charles S. Myers van het Royal Army Medical Corps, publiceerde er in 1915 over in het medische tijdschrift The Lancet. Later werd de diagnose aangeduid als Oorlogsneurose. Ruim twee decennia later, aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, wordt er aandacht besteed aan deze diagnose in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (2). Naast de ernstige fysieke klachten als hartklachten (tachycardie), snelle ademhaling, diarree en braken wordt als psychologische oorzaak vermeld: ‘Het leven van een soldaat, vooral in de frontlinie, die wisselt van doodsgevaar en de wens te ontsnappen tot volledige overgave aan een taak’.

Foto Jaap Spaans. De ‘vaas’ is een granaathuls uit WO1. De bloemen symboliseren de brede behoefte aan vrede.

Theorieën over shell shock

Naarmate de oorlog vorderde bleek de term shell shock eigenlijk niet te kloppen. Doordat vele soldaten die niet bij een explosie waren geweest dezelfde klachten ontwikkelden, kon het niet zo zijn dat alleen de explosies verantwoordelijk waren. Er waren diverse theorieën over deze oorlogstrauma’s. De bekende psychotherapeut Sigmund Freud zag het trauma als een strijd tussen het ‘vredesego’ en het ‘oorlogsego’. Het oorlogsego van de soldaat beging de meest vreselijke misdaden, zag de gruwelijkste taferelen en voelde soms maandenlange angst. De manier voor het vredesego, de normale staat van de soldaat voor de oorlog, om te kunnen gaan met deze gebeurtenissen was het afsluiten van deze herinneringen en het creëren van beschermende neuroses. Grafton Elliot Smith zag het verleden van de patiënt als belangrijkste factor voor de symptomen. Onderdrukte emoties en ervaringen uit het verleden werden getriggerd door het oorlogsgeweld en mondden uit in psychische stoornissen. 

Illustratie Klaas Buikema: Schilderij ‘Klaproos in oorlogsgebied WO1’. In de door granaten omgewoelde grond aan het loopgravenfront, dat zich uitstrekte van België tot Zwitserland, kon alleen de klaproos nog bloeien. De symboliek van de klaproos en de kleurencombinatie  zwart en rood, werd door legerpredikanten vaak gebruikt tijdens begrafenissen aan het front. Lees ook de publicatie Oorlog en Vrede op de pagina Boeken en overigens publicaties. Lees het aangrijpende gedicht van een legerpredikant In Flanders Fields by John McCrae | Poetry Foundation

De actualiteit

We leven in een tijd dat op mondiale schaal hevige oorlogen woeden. Alles lijkt in beweging te zijn. Rust is steeds moeilijker te zoeken. Waren de soldaten in WO1 directe getuigen van de verschrikkingen, in de moderne tijd worden we er dagelijks mee geconfronteerd via de media. Daarnaast is er een sterke toename van schietincidenten, aanslagen en explosies. Uit reacties die ik krijg en volg via de media en onderzoeken, valt te concluderen dat dit een groot effect heeft op mensen. Massa-psychotraumata zeg maar. Voor meer informatie verwijs ik naar een uitgebreide publicatie over oorlog en vrede op mijn website. ARCHIEF-Publicaties-Jaap-Spaans-over-oorlog-en-vrede.pdf (jaapspaans.nl)

Als ik deze publicatie maak woeden er verschrikkelijke oorlogen in het Midden-Oosten, Afrika en Oost-Europa. De vele vaak zelfbenoemde deskundigen en commentatoren die hun visie geven op de huidige situatie, blinken vaak niet uit in brede kennis over de achtergronden en historische feiten. Impulsieve reacties en tegenstrijdigheden versterken de tegenstellingen en emoties. Politieke leiders schatten helaas de gevolgen van hybride oorlogsvoering totaal verkeerd in. Het woord hybride betekent ‘een nauwe vermenging van ongelijksoortige zaken’.  Hybride oorlogsvoering is een strategie waarbij traditionele militaire middelen worden gecombineerd met niet-militaire middelen, zoals propaganda, cyberaanvallen en desinformatie (4). Naast een enorme nieuwe kostbare wapenwedloop, worden verschillende hybride middelen ingezet om de tegenstander te verzwakken en te ontwrichten, zonder dat er direct militair geweld wordt gebruikt. Ik voeg er op persoonlijke titel en studie van bronnen aan toe sabotage van energie-infrastructuur zoals pijpleidingen en centrales, manipulatie van vluchtelingenstromen etc. Het samenvallen van de oorlog in Oekraïne en de recente aanslagen in Israël kunnen volgens mij ook niet los worden gezien van de context, omdat er strategische overwegingen achter kunnen zitten om de aandacht te verdelen over meerdere fronten, die partijen verzwakken en logistieke processen bemoeilijken.

Levensbeschouwing en Zingeving

Levensbeschouwing en zingeving zijn voor mij op moeilijke momenten als nu belangrijk om de rust en balans te houden. Naar mate ik ouder word neemt die behoefte toe. Ik heb besloten om, naast deze publicatie, hoogoplopende discussies te vermijden en mij te richten op bezinning en gebed. Een tekst uit de Bijbel die mij daarbij helpt is dat er een tijd zal komen dat: ‘de zwaarden zullen worden omgesmeed tot ploegscharen en de speren tot snoeimessen en geen volk meer tegen een ander volk het zwaard zal opheffen en de oorlog niet meer zal worden geleerd’. (Vrij beschreven 5). Het is de ‘lijfspreuk’ van de Verenigde Naties die wordt gesymboliseerd door een standbeeld van een krijger die zijn zwaard omsmeedt tot een ploegschaar, geplaatst in de Beeldentuin van de VN in New York. Uitgerekend Jeruzalem waar momenteel zoveel onrust is, neemt daarbij een belangrijke plaats in. 

BRONNEN

1. Boek ‘Ooggetuigen Wereldoorlog 1. Over de ellende in de loopgraven en hoe de Grote Oorlog Europa verwoestte’. Pagina 11 ‘Het Kerstbestand’ en pagina 31 ‘Shellshock’. Maandblad De Oogst, Jaap Spaans 2012 en maart 2014: ‘De verboden Kerstvrede’ en ‘Soldaten’. Het Zoeklicht: ‘Erfenissen van de oorlog’. Jaap Spaans, 90e jaargang nr. 10. https://isgeschiedenis.nl/nieuws/shell-shock-psychische-klachten-bij-soldaten-in-eerste-wereldoorlog
2. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, zaterdag 13 april 1940: ‘Oorlogsneuroses’. Website: Wist u dat …..wetenswaardigheden over de Eerste Wereldoorlog.
3. ‘Wat is het verschil tussen shellshock en posttraumatisch stresssyndroom?’. Vraag gesteld op de Belgische website ‘Ik heb een vraag’ en uitgebreid beantwoord door prof. Dr. Gie van den Berghe van de Universiteit van Gent. Psychotraumata is als algemene diagnose opgenomen in het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) van The American Psychiatric Association.
4. The conduct of war in the 21st century. Wat is hybride oorlogsvoering en waarom is het een bedreiging? – Defensiebond
5. Bijbelteksten uit Jesaja 2 en Micha 4. 

 

 

Onlangs was Ingrid Thijssen, voorzitter van de ondernemersvereniging VNO-NCW, te gast in het televisieprogramma Buitenhof. Vanuit haar werkplek aan de Utrechtsebaan/A12 in Den Haag, wordt zij wekelijks geconfronteerd met de wegblokkades van klimaatactivisten. Onderwerpen die in Buitenhof werden besproken waren de gevolgen van klimaatverandering en alarmisme. Ze vertelde dat haar zoon onlangs aangaf het moeilijk te vinden om met haar te  praten over klimaatverandering. Als student in Wageningen voelt hij zich sterk betrokken bij dat onderwerp en hij kampt met ‘klimaatstress’. Een goed gesprek met zijn moeder was verhelderend en in Buitenhof lichtte zij haar standpunt toe. De zorgen in de samenleving over het klimaat vindt zij terecht. Zij waarschuwde echter voor de groeiende wanhoop die kan leiden tot totale somberheid. Er zijn volgens haar rond klimaat veel goede initiatieven in de samenleving. Daardoor is er ‘alle aanleiding voor hoop’, maar we moeten wel aan de slag. De recente uitspraak van VN baas António Guterres dat de mensheid afstevent op Armageddon, getuigde volgens haar van overmatig alarmisme (1).

De huidige problemen doen zich voor op mondiale schaal

Thijssen is een aimabele en verstandige vrouw. Wat ik in haar betoog miste was de mondiale dimensie van de problematiek. Nederland kan het dan wel goed doen met allerlei initiatieven, waar overigens lang niet iedereen van overtuigd is, maar we zijn een stipje op de wereldkaart. De wereld bestaat uit talrijke ‘eilandjes’, landen, bedrijven, organisaties en politieke instituten die allemaal hun vaak verschillende en botsende belangen hebben. Klimaatstress kan worden gestapeld op stress over andere grensoverschrijdende onderwerpen zoals de massa-emigratie, ondermijnende criminaliteit, gruwelijke oorlogen, cybercriminaliteit, overconsumptie, verspilling, de dreiging met inzet van nucleaire wapens. Het is simpelweg te onderbouwen met de dagelijkse stroom informatie die via de media over ons wordt uitgestort: smeltende gletsjers, overstromingen, hittegolven, oorlog, dreiging met nucleaire wapens en voor de wat meer ingevoerde lezers, onderzoeksresultaten van wetenschappers. Opvallend is dat ik van veel ouderen in mijn omgeving te horen krijg dat ze zich zorgen maken over de toekomst van hun (klein)kinderen.

Deltaplan tegen stress

Als het over stress gaat is het onvermijdelijk dat je uitkomt bij leefstijl, karakter zoals coping gedrag (omgaan met), zingeving en levensbeschouwing. De welvaart is niet eerlijk verdeeld op de wereld. De mondiale zoektocht naar welvaart en toekomstperspectief en de sterk toegenomen mobiliteit leiden tot massale vluchtelingenstromen. Een proces dat moeilijk te beheersen is, maar zeker niet te stoppen. We zullen met zijn allen soberder en minder overdadig moeten consumeren. Daar is nog veel te winnen. De wijze waarop in Europa de afgelopen periode met energiebesparing is omgegaan was bemoedigend. Dat het hoognodig is de strijd tegen de stressepidemie aan te binden is duidelijk. In een dagblad pleit Christiaan Vinkers,  psychiater en hoogleraar Stress en Veerkracht bij het Amsterdam UMC, voor een deltaplan tegen stress. In november houdt hij een avondlezing voor het Utrechts Genootschap van Professoren, Emeriti en Partners. Het is nog niet duidelijk wat ten diepste de oorzaak is van de sterke toename van stress en gebrek aan toekomstperspectief bij veel mensen is. Wel is het duidelijk dat er vaak sprake is van een complexe opstapeling van factoren  waarbij problemen op het werk, ziekte en zorgen in gezinnen, aanleg en alles wat je als mens op je levensweg tegenkomt elkaar kunnen versterken.. Uit persoonlijke ervaring weet ik dat er een verband kan zijn tussen (piek)stress en de hartritmestoornis boezemfibrilleren . Zowel normale veroudering als PTSS wordt door deskundigen geassocieerd met verminderde cognitieve vermogens. Daarnaast blijkt PTSS uit verschillende onderzoeken een onafhankelijke risicofactor voor cognitieve achteruitgang en dementie te zijn. Personen met PTSS hebben twee keer zoveel kans om dementie te ontwikkelen in vergelijking met mensen zonder PTSS (2 en 3).

Bronnen

1. –Nieuwsprogramma Buitenhof van 3/9/2023. –Uitspraak van de secretaris generaal van de Verenigde Naties  António Guterres tijdens een toespraak voor de VN. —Alarmisme wordt vaak negatief uitgelegd als onrust stoken, maar wie het begrip goed bestudeert kan niet anders dan concluderen dat de bevolking alarmeren soms noodzakelijk is. —Avondlezing prof. Christiaan Vinkers: In de ban van burn-out – hebben wij steeds meer last van stress? – Actueel – Universiteit Utrecht (uu.nl). –‘Amsterdamse hoogleraar Christiaan Vinkers: ‘Deltaplan nodig in strijd tegen stress’. De Telegraaf, 30/9/2023.
2. Jaap Spaans ‘Hoe een hartritmestoornis mijn leven veranderde’, hoofdstuk 2 pagina 10. 2007. HoeHartritmestoornisLevenVeranderde
3. Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde, Themanummer: Wzd en Gerontopsychiatrie, nr. 3-2021. No. 3 | Juni 2021 (verenso.nl)

 

De zomer van 2023 gaat de boeken in als de zomer van de natuurrampen. Bosbranden, overstromingen en stormen teisteren enorme natuurgebieden in Canada en de VS, Aziatische en Europese landen. In het RTL Nieuws van 6 augustus 2023 vertolkte een aangeslagen en geëmotioneerde inwoner van Kosovo zijn emoties en gevoelens over de overstromingen die zijn land zo hard troffen en sprak de volgende woorden: De natuur verzet zich tegen alles wat we haar aandoen’. Soms raakt een uitspraak van een gewone, door leed getroffen burger die diep uit zijn ‘hart’ komt, je meer dan de diarree aan rapporten en onderzoeken van deskundigen. De man vertegenwoordigt de miljoenen en wellicht miljarden mensen op onze planeet, die hetzelfde denken maar onvoldoende worden gehoord. De talrijke rapporten en onderzoeksresultaten van een doorgaans welgestelde en over consumerende intellectuele bovenlaag van de bevolking, worden onvoldoende gelezen en opgenomen door het grote publiek dat vaak moeite heeft de informatiegolf te verwerken. Het is inmiddels een mondiaal probleem. In de communicatieleer is het bekend dat teveel informatie contraproductief kan werken en dan niet bijdraagt aan een gedragsverandering. Centraal onderwerp in de milieu- en klimaatdiscussie moet zijn het beteugelen van onrecht, hebzucht en egoïsme. Een brede gedragsverandering is  noodzakelijk om de aarde van de ondergang te redden. Een probleem dat ieder mens aan gaat maar in het bijzonder de verantwoordelijkheid is van politici, beleidsmakers, journalisten, opinieleiders, machthebbers en andere invloedrijke personen. Afgelopen week vond in Rio de Janeiro het regionale overleg plaats over de toekomst van het Amazonegebied, ook wel omschreven als de ‘longen van de Aarde’. Doel was het voorkomen van verdere ontbossing en houtkap en het treffen van maatregelen om vervuiling en schade door onder andere mijnbouw te voorkomen. Het belang van ingrijpende maatregelen werd breed onderkend. Helaas stonden belangentegenstellingen een slotverklaring om de ontbossing in 2030 te beëindigen in de weg. 

Foto aardbol Jaap Spaans. Gemaakt in het Biochron van het middels verdwenen Noorderdierenpark te Emmen

Waarschuwingen werden genegeerd

De verwoestende ervaringen van de afgelopen zomer tonen keihard aan dat de milieu- en klimaatproblematiek niet kan worden genegeerd. Aan de vele waarschuwende rapporten en onderzoeksresultaten kunnen nu ervaringen van miljarden mensen worden toegevoegd. De schrik zit er dan ook goed in merk ik aan reacties die ik krijg. Steeds meer mensen maken zich zorgen over de toekomst en vooral veel jongeren. Een goede kennis in Canada mailde mij dat er een gebied van driemaal de omvang van Nederland is verbrand. Overstromingen zoals die plaats vonden in Kosovo, Oostenrijk en Noorwegen zouden desastreus zijn voor een klein en laag gelegen rivierenland als Nederland. Hoe dan ook zullen we de oorzaken van klimaatverandering moeten aanpakken. Evenals bij de scherpe coronadiscussie het geval was, leidt de discussie over klimaat en milieu tot onbegrip, scheuring en  en radicalisering.  Mondiaal verwijten de armere landen de rijke dat zij de gevolgen en de lasten moeten dragen voor de welvaart en soms excessieve consumptiedrift van de rijke landen. Dit immense probleem kan alleen worden opgelost door een soberder levensstijl, oftewel consuminderen in plaats van consume(e)ren. Het vereist wijsheid en inzicht van iedereen. Versobering kan immers grote maatschappelijke gevolgen hebben zoals meer werkloosheid, minder mobiliteit etc. Tijdens de Klimaattop van de VN in het Schotse Glasgow in 2021, opende premier Boris Johnson de bijeenkomst met de woorden ‘Het is 1 minuut voor twaalf’.  In de periode erna volgde toch weer de onmacht om ingrijpende maatregelen te nemen. Het jaar 2023 beschouw ik als een wake-up call voor de mensheid. In 1992 was er in Rio de Janeiro de wereldmilieuconferentie van de VN. Professor Meadows van de gezaghebbende Club van Rome, waarschuwde voor de catastrofe die de mensheid zal treffen bij ongewijzigd beleid. Angstig geworden door waarschuwingen van enige Westerse landen dat grootschalige versobering zou leiden tot ongekende sociale onrust, massale werkloosheid, straatterreur en andere vormen van overlevingscriminaliteit, werden de goede voornemens niet in de praktijk gebracht.  Waarschuwingen werden genegeerd. De zomer van 2023 heeft nu duidelijk gemaakt dat haast geboden is. Op grond van mijn levensovertuiging schreef ik een publicatie over Rio voor een inmiddels opgeheven christelijk maandblad. Zie:  WebsitePublicatiesMilieu2017      Foto rechts Jaap Spaans: Hoe kunnen we overconsumptie in goede banen leiden?

In een volgende publicatie dit najaar ga ik dieper in op de vijf mondiale basisvariabelen, die ten grondslag liggen aan de geschetste problemen en met de dag actueler worden 

Het toonaangevende vakblad voor juristen ‘Nederlands Juristenblad’ plaatste mijn casus op 7 juli 2023 in het blad en in de week van verschijning tevens op de website zie: njb.nl/blogs/crisissituatie-in-een-wooncomplex-met-sociale-huurwoningen-voor-senioren/

Zie ook de publicatie hierover van 16/7/23 op Regionieuws Hoogeveen Jaap Spaans beschrijft een trieste situatie rond de Wet zorg en dwang – Regionieuws Hoogeveen

In 2020 werd nieuwe dwangwetgeving ingevoerd. De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (Wzd), kwamen in de plaats van de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen. De Wzd is bedoeld voor situaties waarin gedwongen opname van burgers met een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap moet worden overwegen. Hun grondrechten zijn gelet op hun kwetsbaarheid gewaarborgd. De Wvggz geldt bijvoorbeeld voor verwarde personen waarop de Wzd niet van toepassing is. Helaas bleek de wetgeving in de praktijk onuitvoerbaar. Daarom werd een evaluatie opgesteld door ZonMw . Deze organisatie bekijkt in opdracht van onder andere de overheid voor welke vraagstukken we staan binnen de gezondheidszorg, zowel nationaal als internationaal.  Zo kunnen kennis en middelen gebundeld worden om deze vraagstukken op te lossen. De 340 pagina’s tellende evaluatie over de dwangwetgeving is complex voor non-professionals. Het verdient daarom aanbeveling in ieder geval de samenvatting door te nemen.  Een van de algemene conclusies in de evaluatie is dat ‘De implementatie van de Wvggz en Wzd op gang is gekomen, maar op tal van punten nog moeizaam verloopt, zeker waar het gaat om de Wzd. Evaluatie te vinden via de volgende link  Eerste evaluatie Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en Wet zorg en dwang, deel 2 | Rapport | Rijksoverheid.nl

De minister voor Langdurige Zorg en Sport geeft in haar Kamerbrief over aanbieding van het eindrapport aan, dat er knelpunten zijn bij de uitvoering van deze dwangwetgeving. Volgens haar is de wetgeving complex en de implementatie mislukt. Veldinformatie wordt belangrijk gevonden. Dat was voor mij reden om een casus op te stellen die nog voor de zomer op deze website verschijnt als onderdeel van deze publicatie. Maatschappelijke factoren als de toenemende vergrijzing, het tekort aan woningen en de introductie van het Integraal Zorg Akkoord (IZA) spelen daarbij een belangrijke rol. Beleidsdoelstelling is om het  aantal plaatsen in verzorgingshuizen niet meer uit te breiden en langer zelfstandig blijven wonen voor ouderen en mensen met een beperking. 

De digitalisering van het betaalverkeer voltrekt zich in een hoog tempo. Velen zijn er euforisch over en willen af van contant betalen. Anderen met name kwetsbare groepen in de samenleving, ondervinden er in de praktijk problemen mee. Ook praktische argumenten spelen mee, bijvoorbeeld de chaos die kan ontstaan bij stroomstoringen of cybercrime. In de meeste supermarkten wordt het gebruik van scankassa’s gestimuleerd en het aantal kassa’s waar ook contant wordt afgerekend verminderd, wat gebruik moet ontmoedigen. Bij gebruik van scankassa’s moet je als klant eerst akkoord gaan met de voorwaarden of huisregels, waarin is opgenomen dat bij niet gescande boodschappen aangifte wegens diefstal kan worden gedaan. Klanten worden in diverse supermarkten tevens gewaarschuwd dat bij diefstal, naast een aangifte, ook door het eisen van een boete wordt afgerekend met windeldieven. Grote vraag is wat diefstal is in juridische zin? Laat ik voorop stellen dat winkeldiefstal moet worden aangepakt. Maar wat als er sprake is van een fout, slordigheid of niet goed functionerende scanapparatuur?

Diefstal is onder artikel 310 opgenomen in het Wetboek van Strafrecht en luidt als volgt:

 Hij die enig goed dat geheel of ten dele aan een ander toebehoort wegneemt, met het oogmerk om het zich wederrechtelijk toe te eigenen, wordt, als schuldig aan diefstal, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie.

De onderstreepte delen zijn de elementen van het strafbare feit diefstal en dienen tot uitdrukking te komen in een aangifte dan wel proces-verbaal van de politie voor beoordeling door het Openbaar Ministerie dat beslist over sepot dan wel vervolging van een verdachte. Ook de rechter zal tijdens een zitting toetsen op de elementen van het strafbare feit. Er mag geen element ontbreken. Als bijvoorbeeld de opzet om te stelen (oogmerk) ontbreekt is het geen diefstal. Logisch dat een politieagent of opsporingsambtenaar zal trachten de bewijslast rond te krijgen. De verklaring die een verdachte aflegt is daarbij van groot belang en dat wordt onderschat. Een verklaring moet volgens de wet in vrijheid worden afgelegd. Heb je opzettelijk iets gestolen of was dat niet het geval? Dat geldt ook voor gebruik van de scanner op grond van huisregels of voorwaarden voor gebruik. Er wordt toegegeven dat de zelfscan niet altijd foutloos werkt, bijvoorbeeld door storingen aan de handterminal. Dat behoort te worden gemeld door de klant. Bij vermoeden van misbruik kan aangifte worden gedaan van diefstal en kunnen maatregelen plaats vinden zoals een geldboete, tijdelijke ontzegging van de winkel en bij recidive nog strengere sancties.

Consumentenmisleiding

Toch doet zich een merkwaardige tegenstelling voor, met name in veel supermarkten.  Van diefstal is geen sprake bij de  ondernemer die verantwoordelijk is voor fouten in het computersysteem, waardoor de klant teveel wordt berekend. Op 25 april 2023 stelde de Consumentenbond na onderzoek vast dat  supermarkten nog steeds fouten maken in kassabonnen. Drie supermarkten worden bij naam vermeld.  Supermarkten aansprakelijk voor foute kassabonnen | Consumentenbond De bond wil de ondernemers nu aansprakelijk stellen daarvoor en dat lijkt mij volkomen terecht. Ik begrijp tegelijk dat dit een administratieve rompslomp oproept en bij strafbaarstelling een stroom aan aangiftes. Daar staat tegenover dat de ondernemers dit ook wel zelf ten dele  oproepen door het assertief met posters wijzen op hun repressieve mogelijkheden als er sprake is van winkeldiefstal.

Tien jaar geleden in augustus 2013 zond ik een petitie (verzoek) aan de Tweede Kamer om onderzoek te doen naar een eventuele strafbaarstelling van consumentenmisleiding door de detailhandel/supermarktbranche. Ik schreef tevens een brief aan een supermarktketen met bewijs van gemaakte fouten. Het is er helaas nooit van gekomen. 2e Kamer petitie Consumentenmisleiding _20230511_0001 Nu er een sterke toename is van armoede en schuldsaneringen hoop ik dat het de Consumentenbond lukt dit te verwezenlijken.  

8 juni 2023: Update van de toestand in de wereld

–Extreme bosbranden teisteren  oostkust VS en Canada

Het gebied wordt geteisterd door enorme rookwolken waar tientallen miljoenen mensen last van hebben en gezondheidsklachten. Voor die dichtbevolkte regio hebben de overheden waarschuwingen afgegeven in verband met de verslechterde luchtkwaliteit. In de provincie Quebec , waar ik in de jaren zestig heb gewoond, woeden ongeveer 160 bosbranden.  Belangrijke vraag is wat de oorzaken zijn. Is het alleen de droogte,  is er een relatie met de klimaatcrisis of kan er opzet in het spel zijn. Bron: NOS nieuws, 7/6/2023.

–Zorgen over de financiële toestand gezinnen sterk toegenomen. 

In een jaar tijd is het aantal mensen dat zich zorgen maakt over hun financiële toestand sterk toegenomen. Bron CBS. De sterk gestegen inflatie en kosten van levensonderhoud spelen daarbij een belangrijke rol. Dergelijke berichten sluiten aan bij mijn visie op de toestand in de wereld. Geopolitieke spanningen zoals de oorlog  in Oekraïne werken door in de situatie in andere delen van de wereld. Het toont ook de kwetsbaarheid van ons land dat zich in een overgangsfase bevindt en het vertrouwen in de overheid afneemt. De damwand die deze week werd opgeblazen leidt tot verdere onzekerheid rond de gevolgen van deze oorlog. Bron: MSN nieuws.

Oorspronkelijke bericht: PASEN  2023. Omringd door een kleurrijke Nederlandse bloemenpracht zegent de paus op het Sint Pietersplein de wereld met het uitspreken van de zegen Urbi et Orbi. Nederland heeft net de Passion achter de rug waarin bekende Nederlandse artiesten, zangers en zangeressen, cabaretiers, gelovigen en ongelovigen Nederland wijzen op het Evangelie. Politici, VIP’s en anderen doen dat op hun eigen wijze door een jaarlijks bezoek aan de Mattheus Passion. 

We leven in een mooi land en behoren sociaal en materieel tot de bevoorrechten op deze planeet. Maar hoe lang nog vraag ik mij af. Want de wereld en de mensheid die de planeet bewoont zijn volop in beweging. Om een antwoord te vinden op de vraag ‘Hoe is de toestand in de wereld?’ onderzoek ik enige bronnen waaronder columns/ filmpjes van de in de jaren tachtig en negentig bekende rechts-liberale journalist mr. G.B.J. Hiltermann. Ik begon met het bekijken van een filmpje van 2 april 1983 waarin Hiltermann 40 jaar geleden terugblikt op het Paasweekeind van dat jaar. Bekijk het filmpje, vergelijk en stel met mij vast dat de geschiedenis zich herhaalt. G.B.J. Hiltermann – Toestand in de Wereld 02 – 04 – 1983 – YouTube. Hiltermann’s column zette mij aan het denken over de toestand in de wereld en de toekomst.  

Zomaar een greep uit het nieuwsaanbod rond Pasen 2023

Ik scroll enige weken over het internet en volg intensief het landelijke en mondiale nieuws. Ik krijg een golf van nationale en internationale hoofdpijndossiers over mij uitgestort, die je als mens niet onberoerd laat.

–Er dreigde een bankencrisis nadat bankklanten in de VS  massaal hun geld ophaalden. In een aantal westerse landen moesten overheden ingrijpen om een crisis te voorkomen. Banken in ons land maken enorme winsten door de gestegen rentetarieven. De rente voor spaarders blijft daarbij ver achter, zodat de winsten naar de aandeelhouders gaan.

–Op initiatief van China werd de verstoorde band tussen Saoedi-Arabië en Iran hersteld. China wil meer macht in het olierijke maar ook explosieve Midden-Oosten ten koste van de rol van de VS.

–Demonstraties en rellen in Israël leiden tot een veiligheidscrisis in het land die zomaar kan overwaaien naar de regio.

–De oorlog in Oekraïne en geopolitieke spanningen elders  in de wereld, hebben een nieuwe, miljarden kostende wapenwedloop veroorzaakt. Voor het eerst na de Koude Oorlog wordt de inzet van (tactische) kernwapens weer als strategische mogelijkheid genoemd. Hybride oorlogsvoering waarbij gebruik wordt gemaakt van cybertechnologie, ondermijning van een samenleving door aanvallen op kwetsbare infrastructuur en manipulatie van vluchtelingenstromen vormen een groeiend probleem.

–Honderdduizenden vluchtelingen In Noord-Afrika en Syrië staan klaar voor een oversteek naar Europa dat worstelt met een snel groeiende migratiecrisis. De instroom is te groot en daarnaast lukt het maar niet met de eerlijke verdeling van asielzoekers over de EU-lidstaten. De rijke olielanden die economisch enorm profiteren van de gestegen energieprijzen, dragen onvoldoende bij aan het oplossen van de migratiecrisis en hulp aan geloofsgenoten o.a. uit Syrië, Tunesië en Libië. 

–Tijdens de bekerfinale tussen Feyenoord en Ajax op 5 april zijn er buiten het stadion schokkende antisemitische spreekkoren zoals ‘Hamas Hamas alle Joden aan het gas’. Het Openbaar Ministerie stelt een onderzoek in.

–Klimaatverandering en het stikstofdossier domineren hier de maatschappelijke en politieke discussie. De grote verkiezingswinst van de BoerBurgerBeweging (BBB) zal grote gevolgen hebben voor de politieke verhoudingen in ons land/  

–Nederland zal het komende decennium worden geconfronteerd met een watertekort. Er is veel watervervuiling. Jaarlijks komt er via urine en ontlasting 190.000 kilo medicijnen in het oppervlaktewater. De website Overheid.nl  meldt dat als gevolg daarvan pijnstillers het weefsel van vissen beschadigen; anticonceptiemiddelen zorgen voor geslachtsverandering bij vissen; en antipsychotica  het gedrag van kleine waterkreeftjes en vissen kunnen veranderen. Medicijnresten in water | Medicijnen | Rijksoverheid.nl

–Er dreigt in ons land opnieuw woningnood. Doelstellingen voor woningbouw kunnen niet worden gehaald. Vooral jongeren en starters zijn er de dupe van en zien dat het steeds moeilijker wordt om een zelfstandig bestaan op te bouwen.

–De Publieke Omroep zendt vanaf maart de Nederlands-Vlaamse serie  Arcadia uit. Deze fictieserie draait om een samenleving in de nabije toekomst. Het lot van burgers wordt bepaald door hun persoonlijke burgerscore. ‘Je krijgt wat je verdient’. Na een aantal uitzendingen te hebben gevolgd, durf ik te stellen dat het begrip ‘fictie’ kan worden vervangen door ‘realisme’. In een groeiend aantal landen zijn sociale surveillancesystemen operationeel op basis onder andere van biometrische gezichtsherkenning en algoritmes die ook functioneren op basis van scores, ook wel aangeduid als risicotaxaties. Bron: De Volkskrant, 27 november 2019 ‘Opgepakt op last van de computer’. Remco Andersen.

–Koningin Maxima wordt door het Ministerie van Financiën opgeroepen zich meer op de vlakte te houden over de eventuele invoering van de digitale euro. Zonder twijfel goedbedoeld, want de koningin ziet daarin mogelijkheden voor minder draagkrachtigen om toegang te krijgen tot financiële diensten. Critici zijn daarentegen van mening dat de nadelen van te ver doorgevoerde digitalisering worden onderbelicht. Bron: Algemeen Dagblad voorpagina, 13 april 2023. Veel burgers hechten nog aan contant geld. Foto: Jaap Spaans

–De Rabobank publiceerde op 14 maart dit jaar een rapport over de stemming onder Nederlanders. De meesten zijn negatief gestemd over de richting die Nederland opgaat. Dit sentiment is het meest negatief in Drenthe en Zeeland en negatiever op het platteland dan in de stad (citaat). Volgens het onderzoek ervaren vooral mensen zonder vaste baan en mensen met een gezondheidsbeperking over het algemeen minder brede welvaart en zijn bovendien negatiever gestemd over de richting die Nederland opgaat. Voor het onderzoek is een enquête afgenomen onder meer dan tienduizend Nederlanders van achttien jaar en ouder. Slechts 1 procent van de Nederlanders gaf aan dat het duidelijk de goede kant opgaat. Bron: : Veronderstelde welvaartskloof tussen stad en platteland geen verklaring voor negatieve sentimenten – Rabobank

WAS ER DAN GEEN POSITIEF NIEUWS TE MELDEN? JAZEKER! TOERISTISCHE TREKPLEISTER DE KEUKENHOF STAAT IN VOLLE BLOEI EN HET VOORJAAR KOMT ERAAN. DE INFLATIE ZAKT WEER WAT. CORONA IS INMIDDELS BEHEERSBAAR GEWORDEN. DE NEDERLANDSE ECONOMIE DRAAIT NOG GOED. MAAR BOVENAL WE LEVEN IN EEN VRIJ LAND, EEN DEMOCRATISCHE RECHTSSTAAT MET FUNDAMENTELE BURGERRECHTEN

Het is goed om als schrijver zo nu en dan verantwoording af te leggen over wat je hebt geschreven. Vooral in deze tijd, waarin te pas en te onpas het begrip ‘complottheorie’ maatschappelijke discussies overstemt. Is er zorgvuldig geformuleerd en zijn er voldoende betrouwbare bronnen geraadpleegd? Begin 2002 werd mijn boek ‘Biometrische identificatie digitaal brandmerk?’ gepubliceerd. In 2013 verscheen een vervolg met het boek De Cybersamenleving. Een terugblik na 2 decennia kan dan geen kwaad. Hoe heeft de ontwikkeling van de digitalisering zich de afgelopen decennia ontwikkeld? Als schrijver ventileer je een visie op een breed maatschappelijk proces. Klopte die visie, waren de gevolgen juist ingeschat of is een bijstelling gewenst? Biometrie stond aan het begin van de millenniumwisseling nog in de kinderschoenen. Toch vond de overheid de ontwikkeling zo ingrijpend, dat zij de noodzaak inzag van een Publiek Debat Biometrie. In 2000 vond dat debat plaats, waarvoor ik door de toenmalige toezichthouder De Registratiekamer (thans de Autoriteit Persoonsgegevens) was uitgenodigd. Het debat vond plaats in Den Haag en de conclusies waren voor mij aanleiding om het boek over biometrie te schrijven (1). Anno 2022 gaat het niet meer over een verre digitale toekomst, maar over de digitale actualiteit. We staan op de drempel van het Digitale Tijdperk.  Hoe dominant is digitalisering geworden in de samenleving? Wat zijn de voordelen maar ook de nadelen van deze ontwikkeling? Belangrijke vragen op een moment dat Europa en dus Nederland worden klaargestoomd voor het digitale tijdperk.

Nederland aan top bij digitalisering

Uit beleidsstukken van de Europese Commissie blijkt dat Europa wordt klaargestoomd voor het digitale tijdperk (2). De EU richt zich daarbij op een groot aantal digitale onderwerpen zoals kunstmatige intelligentie, supercomputers, Europese datastrategie, chipverordening, privacy en cyberbeveiliging. Dat laatste is in ons land hard nodig, want Nederland staat in Europa aan de top wat digitalisering betreft. Laat ik voorop stellen dat de zegeningen van digitalisering op veel maatschappelijke gebieden zoals de zorg, bedrijfsefficiency en communicatie evident zijn. Nu de dominantie van digitalisering het afgelopen decennium zo sterk is toegenomen, komen echter ook de zwaarwegende nadelen en zelfs excessen sterker naar voren rond cyberbeveiliging en op sociaal gebied. Cybercriminaliteit floreert als nooit te voren en dreigt de samenleving te ontwrichten en ondermijnen. Cyberwar wordt steeds belangrijker als instrument bij zowel klassieke als hybride oorlogsvoering. De ongeveer twee miljoen Nederlandse medeburgers die het tempo van digitalisering niet kunnen bijhouden, worden voor hun cyberveiligheid en maatschappelijke participatie steeds afhankelijker van derden zoals familie, mantelzorgers en zorgverleners. De grote banken hebben de afgelopen periode hun filialen in het centrum van Hoogeveen gesloten. Parkeerautomaten ‘slikken’ geen muntgeld meer.

Lees ook mijn opiniebijdrage in de Hoogeveensche Courant van 31/10/22  HC Opinie met scanauto

Foto scanauto Jaap Spaans. Scanauto’s kunnen worden  ingezet bijvoorbeeld voor handhaving van verkeerswetgeving, maar ook om informatie te verwerken bijvoorbeeld voor kaarten en overzichten. Er kunnen 6 camera’s op worden geplaatst die 360 graden kunnen fotograferen en 250.000 foto’s per dag kunnen maken. Niet alle informatie mag worden verwerkt en opgeslagen.  

 

Wet digitale overheid (WDO)

Onlangs stelde een deskundige dat er bij de digitalisering onvoldoende aandacht is voor de menselijke kant. In het vakblad Binnenlands Bestuur dat zich richt op ambtenaren, verscheen op 20 september 2022 een publicatie onder de veelzeggende kop ‘Rijk vooral met zichzelf bezig bij digitalisering’. De burgemeester van Wijk bij Duurstede zei in de bewuste publicatie, dat zij de aandacht van het rijk mist voor de medeoverheden (3). Helaas raken veel burgers tussen de wal en het schip, met name degenen die geen beroep kunnen doen op ondersteuning vanuit werk of bedrijf. Cyberbeveiliging is een belangrijk onderwerp voor burgers en bedrijven. Op 16 december 2020 presenteerde de Europese Commissie de strategie voor cyberbeveiliging in het digitale tijdperk (4). Europa moet er klaar voor zijn en veiligheid heeft topprioriteit. Dat beleid werkt door in ons land. Vandaag dinsdag 1 november 2022 zal de Wet digitale overheid (WDO) worden besproken in de Commissie Binnenlandse Zaken van de Eerste Kamer. Hopelijk is daarmee de laatste hobbel genomen om deze belangrijke kaderwet in te voeren. De wet bevat onder andere regels over veiligheid en de controle daarop (5). Uit de memorie van antwoord van 10 oktober 2022 blijkt dat er nog enige onduidelijkheid bestaat over de positie van de toezichthouder. Waarschijnlijk wordt dat het Agentschap Telecom. Ik verwacht dat de komende jaren de maatschappelijke discussie over digitalisering feller en intensiever zal worden. Naast veiligheid en sociale gevolgen zijn er ook nog de ethische en levensbeschouwelijke afwegingen, die voor veel Nederlanders belangrijk zijn. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) die als taak heeft toezicht te houden op de naleving van belangrijke grondrechten, signaleerde afgelopen week dat een nieuw wetsvoorstel tegen witwassen ‘de deur opent naar ongekende massasurveillance door banken’ (citaat van website AP). Wie voor de kosten daarvan zullen opdraaien is inmiddels wel bekend. We leven in ingewikkelde tijden.

Bronnen

1. Voor een overzicht van mijn boeken over digitalisering zie de pagina Boeken en publicaties en gerelateerde publicaties op deze website (boeken zijn niet meer leverbaar) –Schokkend rapport privacy toezichthouder | Jaap Spaans en –Kanteldecennium 4: Digitalisering en de informatieoverlast | Jaap Spaans).
2. Tijdperk is een periode in de geschiedenis met bepaalde dominante kenmerken. We kennen het Stenen Tijdperk en de Gouden Eeuw.
3. ‘Rijk vooral met zichzelf bezig bij digitalisering Cyberburgemeester Iris Meerts mist op Prinsjesdag de aandacht van het rijk voor de medeoverheden’. Binnenlands Bestuur, 20 september 2022, Alexander De Leeuw.
4. Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk. Mensen mondiger maken via een nieuwe generatie technologieën, een publicatie van de Europese Commissie Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk | Europese Commissie
5. Publicatie van de Rijksoverheid Wet digitale overheid in het kort Wet digitale overheid – Digitale Overheid

 

Maakbaarheid is een onderwerp waarover veel wordt gedebatteerd en gediscussieerd. Het begrip kan worden omschreven als een ideaal, ‘dat draait om beheersbaarheid, het uitbannen van leed en tragiek, en het realiseren van geluk’ (1). Door de huidige maatschappelijke dynamiek roept het steeds meer discussie op en dat is begrijpelijk. Je zult maar een controle freak zijn die plotseling met misère wordt geconfronteerd of je bent door onverwachte omstandigheden niet meer in staat een op structuur gericht leven te leiden. Ziekte kan zomaar je leven binnendringen met een slopend medisch traject en voortdurend inleveren op fysiek of psychisch gebied. Ziekte die vaak niet het gevolg is van ongezond gedrag maar van een erfelijke ziekte of onverantwoord verkeersgedrag van anderen. Ook een samenleving en zelfs de hele wereld kan worden geconfronteerd met de grenzen van maakbaarheid. De Coronapandemie heeft de kwetsbaarheid van de mensheid keihard aangetoond. De onverwachte oorlog in Oekraïne heeft een mondiaal domino-effect tot gevolg met torenhoge inflatie, een energiecrisis en naar verwachting een voedselcrisis. Die gevolgen zijn merkbaar op alle continenten en ook in ons land, de woonplaats, in supermarkten en bij de benzinepomp. Het is zelfs niet uitgesloten dat de thermostaten komende winter omlaag moeten en wie in het welvarende Europa had dat ooit gedacht?

De maakbaarheidsillusie

De Tweede Kamer is 2 maanden met zomerreces en daarop was kritiek omdat we in crisistijd zijn. De media zijn een langdurige zomerprogrammering gestart. Informatieve programma’s zoals Goede Morgen Nederland zijn tijdelijk uit beeld en de leemte wordt opgevuld door sport en andere programma’s. Een zomerprogramma dat mij aanspreekt is het Filosofisch Kwintet met presentatrice Clairy Polak op de zender Human. Vier gasten discussiëren  over belangrijke maatschappelijke thema’s als ‘de rechtsstaat’, ‘macht’ en ‘technologie en moraal’. Hoewel mijn levensbeschouwelijke visie  verschilt van die van Human, zijn er ook raakvlakken. Volgens de website van het Humanistisch Verbond is het humanisme een open levensbeschouwing die zich richt op reflectie en dialoog. Mensen hebben een autonome en verantwoordelijke rol in de vormgeving van hun bestaan. Het onderwerp ‘maakbaarheid in tijden van crises’ stond centraal in de eerste uitzending, een onderwerp dat mij als christen aanspreekt. Centraal stonden vragen als ‘wat hebben decennia aan maakbaarheidsdenken opgeleverd?’ en ‘wanneer zijn we het geloof in de maakbaarheid van de maatschappij verloren en waarom geloven we dan weer wel in de maakbaarheid van het individu?’. Achter ons ligt een periode van 75 jaar vrede, ongekende welvaart en individuele vrijheid. De Coronapandemie en de verwoestende oorlog in Oekraïne verpletterden de maakbaarheidsillusie (2).

Wetenschap

Ook voor de rol van de wetenschap is er de laatste tijd veel aandacht. Er wordt messcherp over gediscussieerd tot in de Tweede Kamer toe, bijvoorbeeld rond de klimaatdiscussie, het stikstofdossier, complot denken, taalgebruik etc. Wat mij dan opvalt is het gebrek aan tolerantie, ook van de zogenaamde ‘toleranten’. Kritiek op de wetenschap wordt als een vorm van ‘heiligschennis’ beschouwd en dat gaat mij te ver. De wetenschap is juist gebaat bij discussie en debat om scherp te blijven  en veel wetenschappers delen die mening. Ik wil voorop stellen dat ik veel respect en waardering heb voor de wetenschap en het vele nuttige onderzoek dat wordt verricht. Veel moderne zegeningen danken we aan de technologie en de wetenschap. In de gezinssituatie heb ik ervaren dat medische zorg en behandeling levensverlengend waren. Maar er zijn grenzen aan de mogelijkheden van de wetenschap en wetenschappelijk onderzoek heeft ook tot excessen geleid. Dat moet kunnen worden benoemd. In de euforie van de digitalisering was er onvoldoende oog voor de nadelen die zich nu op de wereld aftekenen zoals cybercriminaliteit, cyber war, grootschalige privacy schendingen in delen van de wereld en kwetsbare burgers die ontwikkelingen niet kunnen bijhouden. Door de spanningen op de wereld is de wapenwedloop versneld. Er wordt openlijk gedreigd met de inzet van atoomwapens. Wetenschappelijk onderzoek lag aan de basis van veel oorlogstechnologie. Aan klimaatverandering en milieurisico’s ligt overconsumptie ten grondslag, vooral in de rijke landen. In 1972 verscheen het ‘Rapport van de Club van Rome de grenzen aan de groei’. Hoofdstuk 3 gaat over ‘De groei in het wereldsysteem’ waarbij de samenhang tussen de vijf basisvariabelen bevolking, kapitaal, voedsel, natuurlijke hulpbronnen en vervuiling centraal staat. Uitgerekend deze maand maakte de Verenigde Naties bekend dat de wereldbevolking eind dit jaar 8 miljard mensen telt. In 1972 was dat 3.780 miljoen. Een verdubbeling in 50 jaar. Ruim 800 miljoen mensen leven in armoede.  

Geloof

Gelet op de aangehaalde variabelen is het niet moeilijk om een eenvoudige analyse te maken. De aarde is zwaar overbelast door een proces dat onomkeerbaar lijkt. Natuurlijke cycli spelen daarbij een rol, maar ook menselijk gedrag. De wetenschap kan ongetwijfeld een positieve bijdrage leveren aan oplossing van bepaalde problemen maar is, gelet op millennia geschiedenis, niet bij machte die structureel op te lossen. Veel problemen hebben immers te maken met oneerlijke verdeling van de welvaart, hebzucht, egoïsme en machtswellust. Het kwaad oftewel de gebrokenheid in de schepping blokkeert ingrijpende veranderingen. Ook na de publicatie van het rapport van de Club van Rome werd het groeidenken onverminderd voortgezet, met de vele huidige crises tot gevolg. Niet alles blijkt maakbaar te zijn. Ondanks secularisatie, kerkverlating in de rijke landen, denk ik  dat de Bijbel nog steeds een wijs en praktisch boek is. In veel geloofsovertuigingen nemen soberheid, rentmeesterschap en naastenliefde een belangrijke plaats in. Dat kan zich op vele wijzen uiten in de praktijk bijvoorbeeld door te vasten of dienstbaar te zijn aan de naaste. Joden vieren eenmaal per jaar het Loofhuttenfeest (Soekot). Een week lang wordt de luxe omgeving verruild voor een hut van bladeren. Herdacht wordt dat de Israëlieten veertig jaar lang in de woestijn rondtrokken onder de bescherming van God en in tenten of hutten woonden. Het dak van de loofhut heeft een opening met zicht naar de hemel. Wat vast staat is dat door de huidige crises op de wereld de behoefte aan levensbeschouwing en zingeving toeneemt. Ik verwacht dat dit proces zal doorzetten. Bijgevoegd een overzicht van een aantal belangrijke Bijbelteksten zoals opgenomen in mijn boek ‘Christenen en de Welvaartsmaatschappij. Bijbelteksten rentmeesterschap geld 

Bronnen:

1. Dagblad Trouw, publicatie n.a.v. het proefschrift van Robert van Putten ‘De ban van beheersing’.
2. Het Filosofisch Kwintet met presentatrice Clairy Polak over maakbaarheid in tijden van crises. Omroep Human, 3 juli 2022.