Op dinsdag 11 september 1883, 140 jaar geleden, arriveerde Vincent van Gogh (1853-1890) , berooid en aangeslagen door liefdesverdriet, vanuit Den Haag op het station van Hoogeveen. Op donderdag 30 maart 2023 de geboortedag van Vincent, werd dit herdacht door een bijeenkomst op het station van Hoogeveen en de onthulling van een prachtige muurschildering op een gebouw in het centrum van Hoogeveen. 
2023 is uitgeroepen tot het Jaar van Van Gogh. Hij verbleef enkele weken in Hoogeveen en trok vervolgens naar Nieuw- Amsterdam/Veenoord. Hij was nog nooit in Drenthe geweest en kon alleen maar fantaseren over wat hij zou aantreffen. Zijn belangstelling ging vooral uit naar de veendorpen in Zuidoost Drenthe, het nog woeste landschap en de armoede onder veel landbouwarbeiders. Dagelijks wandelde hij vanuit zijn tijdelijke adres naar de plaatsen en onderwerpen die hij wilde schilderen, zoals begraafplaatsen. Het is de eerste tentoonstelling over zijn Drentse periode. In het museum bevindt zich het schilderij De Turfschuit uit 1883. Op verschillende plekken in de provincie worden activiteiten en routes georganiseerd. Bijzonder is de tentoonstelling ‘Op reis met Vincent’, die vanaf september 2023 zal worden gehouden in het Drents Museum. Velen in het hele land kijken ernaar uit en ondergetekende in het bijzonder. Het is een welkome maar vooral leerzame culturele afwisseling, na jaren van Corona en politieke hoofdpijndossiers die de samenleving domineren. Zijn leven en de prachtige schilderijen die hij schilderde zullen volop in de belangstelling staan. Ik kijk er dan ook reikhalzend naar uit en velen met mij (1) Foto muurschildering van De Strakke Hand: Jaap Spaans
Achtergronden
Vincent Van Gogh werd geboren in Zundert op 30 maart 1853. Zijn vader Theodorus wordt op 1 april 1849 aangesteld als predikant in Zundert. Hij trouwt hij met Anna Cornelia Carbentus. 
Hun kinderen Vincent, Anna, Theo, Lies, Wil en Cor worden allemaal in Zundert geboren. Na Zundert woont het gezin in Helvoirt, Etten en tenslotte in Nuenen. Vader Theodorus is lichamelijk niet heel sterk (vaak verkouden) en bovendien snel bezorgd als hij de onderlinge samenhang in zijn gezin in gevaar ziet komen. Zorgen heeft hij vooral over Vincent. Van diens latere roem heeft hij nooit kennis kunnen nemen. Aan zijn broer Theo schreef Van Gogh in juli 1882 “Pa en Moe zijn niet de menschen die mij begrijpen – noch in mijn fouten noch van een beteren kant – zij kunnen zich niet in mij indenken – met hun redeneeren leidt tot niets dan tot twist citaat.” (2 citaat) Geloof speelde daarbij een belangrijke rol.
Na een moeizaam en door ziekte geteisterd leven overleed Vincent van Gogh op 29 juli 1890 in Auvers-sur-Oise (Frankrijk). Wat mij persoonlijk fascineert en ontroert in zijn leven zijn de mentale stoornis(sen) waaraan hij leed. In een tijd dat er niet de kwaliteit van zorg, diagnostiek en vervoer was die wij nu kennen. Ondanks tegenslagen, immens verdriet, lijden en de daarmee gepaard gaande prikkels en vermoeidheid maakte hij inspannende reizen naar vele bestemmingen. Gedreven en geïnspireerd als hij was, kon hij toch de energie opbrengen om de ervaringen en indrukken op zijn eigen wijze vast te leggen op het witte doek. Foto Jaap Spaans. Het huisje aan de Pesserstraat in Hoogeveen waar Van Gogh verbleef, met plaquette
Mentale problemen
Dat Van Gogh leed aan een ernstige psychische aandoening is algemeen bekend. Zeer recent onderzoek geeft meer inzicht in het psychiatrische ziektebeeld van Vincent van Gogh. Aan de hand van gestructureerde diagnostische interviews onderzochten deskundigen alle mogelijke psychische problemen en ziektes van Vincent van Gogh op waarschijnlijkheid. Zo’n uitgebreid psychiatrisch onderzoek – op basis van zijn omvangrijke correspondentie en bestaande medische informatie – was nog niet eerder gedaan. Sommige theorieën worden bevestigd, andere ontkracht. 
Nieuw is dat de onderzoekers concluderen dat Vincent van Gogh, nadat hij zijn eigen linkeroor had afgesneden, waarschijnlijk tweemaal een alcoholonttrekkingsdelier heeft doorgemaakt. 
Het onderzoek, gecoördineerd door emeritus hoogleraar psychiatrie Willem Nolen van het UMCG, is gepubliceerd in het International Journal of Bipolar Disorders. Postuum een psychiatrische diagnose. Bij Van Gogh zou sprake zijn geweest van een combinatie van meerdere psychiatrische stoornissen, oftewel comorbiditeit. Geen enkele van deze stoornissen kan echter met absolute zekerheid gesteld worden. Wel worden diverse vaak geopperde theorieën als waarschijnlijk bevestigd. Vanaf jongvolwassenheid vermeldde hij in zijn brieven diverse symptomen passend bij een – waarschijnlijk bipolaire – stemmingsstoornis in combinatie met een – waarschijnlijk borderline – persoonlijkheidsstoornis. Dit verergerde door een alcoholverslaving in combinatie met ondervoeding. Dit leidde vervolgens, in combinatie met oplopende psychosociale spanningen (onder andere een conflict met zijn vriend en collega Paul Gauguin) tot een crisis, waarin hij op 23 december 1888 zijn oor afsneed. Een nieuwe theorie van de onderzoekers is dat Van Gogh daarna tweemaal een kortdurende psychose doormaakte, waarschijnlijk alcoholonttrekkingsdelieren omdat hij als gevolg van de ziekenhuisopname na het oorincident plotseling moest stoppen met het drinken van alcohol. Hierna verergerde zijn toestand verder en maakte hij enkele ernstige depressieve episodes door, waarvan tenminste één met psychotische kenmerken. Uiteindelijk lukte het hem niet meer blijvend te herstellen, wat waarschijnlijk leidde tot zijn zelfmoord in juli 1890 (3 met diverse citaten). Foto’s Jaap Spaans. Plaquette vergroot. De schilder bezocht de begraafplaats in Hollandscheveld waar een herdenkingssteen staat.
Mijn reactie op de alinea hiervoor: In mijn omgeving werd ik geconfronteerd met psychisch lijden. Ondanks het leed dat naar voren komt in het onderzoek naar het psychiatrische ziektebeeld van de schilder, leert het tegelijk de levensles dat de diagnostiek vaak moeilijk is maar ook dat een psychiatrische aandoening, mits goed begeleid, kan leiden tot creativiteit en inventiviteit.
Foto’s Jaap Spaans: De schilder verbleef aan de Pesserstraat in Hoogeveen. Een plaquette op de woning herinnert eraan.
Bronnen
- Erfgoedlocaties Van Gogh | Drenthe en Op reis met Vincent | Drents Museum
- 1822-1885: Theodorus van Gogh (vader) | Van Gogh Brabant
- Diverse citaten en bronnen uit de volgende publicaties: Nolen, W.A., van Meekeren, E., Voskuil, P. et al. New vision on the mental problems of Vincent van Gogh; results from a bottom-up approach using (semi-)structured diagnostic interviews. Int J Bipolar Disord 8, 30 (2020). https://doi.org/10.1186/s40345-020-00196-z.— New vision on the mental problems of Vincent van Gogh; results from a bottom-up approach using (semi-)structured diagnostic interviews | International Journal of Bipolar Disorders | Full Text (springeropen.com) —De psychiatrische ziektegeschiedenis van Vincent van Gogh | NTvGO —onderzoek geeft nieuw en meer volledig inzicht in psychiatrisch ziektebeeld Vincent van Gogh (umcg.nl) UMCG: Vincent van Gogh kreeg psychoses door plotseling stoppen met alcohol