Onlangs was Ingrid Thijssen, voorzitter van de ondernemersvereniging VNO-NCW, te gast in het televisieprogramma Buitenhof. Vanuit haar werkplek aan de Utrechtsebaan/A12 in Den Haag, wordt zij wekelijks geconfronteerd met de wegblokkades van klimaatactivisten. Onderwerpen die in Buitenhof werden besproken waren de gevolgen van klimaatverandering en alarmisme. Ze vertelde dat haar zoon onlangs aangaf het moeilijk te vinden om met haar te praten over klimaatverandering. Als student in Wageningen voelt hij zich sterk betrokken bij dat onderwerp en hij kampt met ‘klimaatstress’. Een goed gesprek met zijn moeder was verhelderend en in Buitenhof lichtte zij haar standpunt toe. De zorgen in de samenleving over het klimaat vindt zij terecht. Zij waarschuwde echter voor de groeiende wanhoop die kan leiden tot totale somberheid. Er zijn volgens haar rond klimaat veel goede initiatieven in de samenleving. Daardoor is er ‘alle aanleiding voor hoop’, maar we moeten wel aan de slag. De recente uitspraak van VN baas António Guterres dat de mensheid afstevent op Armageddon, getuigde volgens haar van overmatig alarmisme (1).
De huidige problemen doen zich voor op mondiale schaal
Thijssen is een aimabele en verstandige vrouw. Wat ik in haar betoog miste was de mondiale dimensie van de problematiek. Nederland kan het dan wel goed doen met allerlei initiatieven, waar overigens lang niet iedereen van overtuigd is, maar we zijn een stipje op de wereldkaart. De wereld bestaat uit talrijke ‘eilandjes’, landen, bedrijven, organisaties en politieke instituten die allemaal hun vaak verschillende en botsende belangen hebben. Klimaatstress kan worden gestapeld op stress over andere grensoverschrijdende onderwerpen zoals de massa-emigratie, ondermijnende criminaliteit, gruwelijke oorlogen, cybercriminaliteit, overconsumptie, verspilling, de dreiging met inzet van nucleaire wapens. Het is simpelweg te onderbouwen met de dagelijkse stroom informatie die via de media over ons wordt uitgestort: smeltende gletsjers, overstromingen, hittegolven, oorlog, dreiging met nucleaire wapens en voor de wat meer ingevoerde lezers, onderzoeksresultaten van wetenschappers. Opvallend is dat ik van veel ouderen in mijn omgeving te horen krijg dat ze zich zorgen maken over de toekomst van hun (klein)kinderen.
Deltaplan tegen stress
Als het over stress gaat is het onvermijdelijk dat je uitkomt bij leefstijl, karakter zoals coping gedrag (omgaan met), zingeving en levensbeschouwing. De welvaart is niet eerlijk verdeeld op de wereld. De mondiale zoektocht naar welvaart en toekomstperspectief en de sterk toegenomen mobiliteit leiden tot massale vluchtelingenstromen. Een proces dat moeilijk te beheersen is, maar zeker niet te stoppen. We zullen met zijn allen soberder en minder overdadig moeten consumeren. Daar is nog veel te winnen. De wijze waarop in Europa de afgelopen periode met energiebesparing is omgegaan was bemoedigend. Dat het hoognodig is de strijd tegen de stressepidemie aan te binden is duidelijk. In een dagblad pleit Christiaan Vinkers, psychiater en hoogleraar Stress en Veerkracht bij het Amsterdam UMC, voor een deltaplan tegen stress. In november houdt hij een avondlezing voor het Utrechts Genootschap van Professoren, Emeriti en Partners. Het is nog niet duidelijk wat ten diepste de oorzaak is van de sterke toename van stress en gebrek aan toekomstperspectief bij veel mensen is. Wel is het duidelijk dat er vaak sprake is van een complexe opstapeling van factoren waarbij problemen op het werk, ziekte en zorgen in gezinnen, aanleg en alles wat je als mens op je levensweg tegenkomt elkaar kunnen versterken.. Uit persoonlijke ervaring weet ik dat er een verband kan zijn tussen (piek)stress en de hartritmestoornis boezemfibrilleren
. Zowel normale veroudering als PTSS wordt door deskundigen geassocieerd met verminderde cognitieve vermogens. Daarnaast blijkt PTSS uit verschillende onderzoeken een onafhankelijke risicofactor voor cognitieve achteruitgang en dementie te zijn. Personen met PTSS hebben twee keer zoveel kans om dementie te ontwikkelen in vergelijking met mensen zonder PTSS (2 en 3).
Bronnen
- –Nieuwsprogramma Buitenhof van 3/9/2023. –Uitspraak van de secretaris generaal van de Verenigde Naties António Guterres tijdens een toespraak voor de VN. —Alarmisme wordt vaak negatief uitgelegd als onrust stoken, maar wie het begrip goed bestudeert kan niet anders dan concluderen dat de bevolking alarmeren soms noodzakelijk is. —Avondlezing prof. Christiaan Vinkers: In de ban van burn-out – hebben wij steeds meer last van stress? – Actueel – Universiteit Utrecht (uu.nl). –‘Amsterdamse hoogleraar Christiaan Vinkers: ‘Deltaplan nodig in strijd tegen stress’. De Telegraaf, 30/9/2023.
- Jaap Spaans ‘Hoe een hartritmestoornis mijn leven veranderde’, hoofdstuk 2 pagina 10. 2007. HoeHartritmestoornisLevenVeranderde
- Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde, Themanummer: Wzd en Gerontopsychiatrie, nr. 3-2021. No. 3 | Juni 2021 (verenso.nl)